Başkomutan Fevzi Paşa, İsmet Paşa ve Nurettin Paşa ile birlikte Adatepe bölgesine gitti ve muharebe sahasını gezdi. Bir asker olarak ordusuyla gurur duysa da bir insan olarak gördüklerine duyarsız kalamadığı anlaşılmaktadır. Aşağıdaki ifadelerinden bu sonucu çıkarmak mümkündür:

“Muharebe meydanını dolaştığım zaman, ordumuzun kazandığı zaferin büyüklüğü ve buna karşılık, hasım ordusunun uğradığı felaketin dehşeti beni çok duygulandırdı.” (1)

Ardından Çalköy’e gitti. Bir kağnının üzerine ilişerek görüştüler. Kazanılan zaferin bütün seferi bitireceği konusunda hemfikirdiler. Bundan sonrasına ilişkin aralarında düşünce ayrılıkları vardı. İsmet Paşa, bütün birliklerle İzmir’e doğru gidilmesini önerdi; çünkü Yunan kuvvetlerinin İzmir’i savunacak şekilde tertiplenmesinden kaygılanmaktaydı. Fevzi Paşa, 1. Ordu’nun İzmir’e, 2. Ordu’nun Bursa’ya yöneltilmesinden yanaydı. Haksız değildi. İki hareket tarzı da mümkündü. Başkomutan, sonunda İsmet Paşa’nın önerisini benimsedi. Celâl Erikan, bu tercihi Başkomutan’ın daha fazla kan dökülmesini arzu etmeyen insancıl yapısına bağlamaktadır. (2)

Başkomutan, muharebe meydanındaki görüntülerden dolayı barışçı bir kişilik olarak etkilenmiş olabilir. Öte yandan, düşman durumundaki belirsizlik ve maksada daha fazla hizmet etmesi gibi nedenlerle İzmir’e yönelmeyi uygun bulmuş olmalıdır. O gün iki ordunun İzmir’e yönelmesi doğruydu. Ancak 1. Ordu’nun İzmir’e, 2. Ordu’nun büyük kısmıyla Bursa’ya doğru yürütülmesi daha doğru olabilirdi.

Bir gün sonra, tarihte özel yeri olan emri verdi: “Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir; ileri!” (3)

1. Kolordu, 30 Ağustos akşamı 57. Tümen’le bu mevzilere taarruza başlamıştı. Burayı istikametini Türk ordusuna kapatmaya çalışan General Frangos kuvvetlerini (1., 7. ve 2. Tümenler) Kaplangı mevzilerinden attı. 2. Kolordu’nun 4. Tümeni, 1. Kolordu emrine verildi. Kolordu Komutanı cepheyi iki tümenle takviye etti. Taarruzlar sonucu 31 Ağustos 1922 sabahı düşman perişan bir şekilde Uşak istikametine çekildi. 57. Tümen’in Kaplangı muharebelerindeki kahramanlığı, Belen’e göre Çiğiltepe’de intihar eden eski komutanının ruhunu okşamıştı. (4)

Kaplangı muharebeleri, doğurduğu sonuç itibarıyla çok önemliydi. Eğer General Frangos, 1. Kolordu’nun taarruzları sonucu geri çekilmek zorunda kalmasaydı, General Trikupis grubuyla birleşme olanağı bulabilirdi. O takdirde farklı bir durum ortaya çıkardı. (5)

Öte yandan, 2. Kolordu’nun erkenden muharebeye sokulması halinde General Frangos Grubu için büyük bir tehlike yaratılabilirdi. Belen, bu konuda gecikilmiş olmasını eleştirmektedir. (6)

Tabii geç kalan sadece onlar değildi. Eğer Yunan 3. Kolordusu da daha erken hareket ettirilip Kütahya’ya getirilebilseydi belki Trikupis için kurtuluş şansı doğabilirdi. (7)

(Yunan Ordusunun yaktığı Eskişehir Çarşı Camii)

1. Kolordu bugün 25 km yürüyerek Uşak doğusuna ulaştı. Demek ki, dağ tepe demeden yürümüşlerdi... Bir gün önce 4. Kolordu ve 6. Kolordu aynı hızda yürümüş olsalardı, her şey daha kolay olabilirdi. Böyle bir sonuç çıkarmak mümkündür. 2. Ordu Komutanlığı, emirlere uygun olarak 3. Kolordu’yu Kütahya istikametine yöneltti. 61. Tümen’i 6. Kolordu emrine verdi. Bu birlikler düşmanın kaçış istikametinde, yani Kızıltaş Vadisi'nden batıya doğru yürütüldü. (8)

4. Kolordu günü istirahat ederek geçirdi. Murat Dağı kuzeyinde bulunan 5. Süvari Kolordusu, Yunan kuvvetlerinin batıya geçmelerine engel olmuş, bu kuvvetleri güneye ve Murat Dağı’na doğru atmıştı. Yunan 5. Tümeni’nden kurtulabilenler, Murat Çayı’nın açtığı vadiden batıya kaçmışlardı. (9)

Batı Cephesi Komutanı, “... bir hatıra olarak tarihe geçmek ve Başkomutanımıza sevgi ve bağlılık ve sonsuz itimadımıza yeni bir delil teşkil etmek üzere” 30 Ağustos 1922 muharebesine “Başkomutanlık Meydan Muharebesi” adını verdi. (10)

Batı Cephesi Komutanlığı’nın verdiği emre göre, 1 Eylül günü birlikler aşağıdaki şekilde takip harekâtı icra edeceklerdi: 1. Ordu, Uşak istikametinde (5. Süvari Kolordusu Kızıltaş Deresi ve Murat Çayı) ilerleyecekti. 2. Ordu, 6. Kolordu’yla Abide Köyü bölgesinden Uşak ve batısına doğru yürüyecekti.

3. Kolordu, İnönü istikametinde düşmanın gerisini kesecekti. Kocaeli Grubu, Bursa doğrultusunda; Menderes cephesindeki birlikler batıya doğru ilerleyecekti.........

© Sözcü