1. Ordu Komutanı 7 Eylül günü Salihli’deydi. Yunan ordusunun artık savunma kudretinin kalmadığı anlaşılmıştı. Takibin İzmir’e kadar devam edeceğini öngörmekteydi. Bu maksatla her kolordunun şimdiden 200 mevcutlu birer piyade bölüğü ve birer süvari takımı hazırlamalarını emretti. 3. Süvari Tümeni’ne ordu ile irtibat halinde olmasını emretti. Başkomutanlık, Genelkurmay ve Batı Cephesi karargâhları öğleden sonra Salihli’ye geldi. Yolda rastladıkları birliklerin neşe içinde ilerlediklerini gördüler.

1. ve 2. Kolordular demiryolunun kuzey ve güneyinde Ahmetli-Dereköy hattına ulaştılar.1. Kolordu, geriden takibini sürdürdü.

23. Tümen 45 km. yürümüştü. Tümen komutanlarının bir gün istirahat teklifleri reddedildi.(1)

Ahmetli de yakılmıştı.

8 Eylül günü 1. Kolordu atlı takip kolu Çobanisa’ya, 2. Kolordu’nun atlı takip kolu Kemalpaşa’ya kadar geldi. Saat 17.30’da Yunan birliklerine taarruza başladı. Süvari kolordusunun 10. Süvari Alayı, Kemalpaşa taarruzunu görünce yaya olarak hücuma katıldı. Yunan birlikleri geri atıldı. 18.30’da Kemalpaşa geri alındı. Tamamen yanmaktan da kurtarıldı. 2. Kolordu’nun diğer birlikleri Turgutlu dolaylarındaydı. O gün ordu ve kolordu karargâhlarına ek olarak sekiz tümen Turgutlu ve çevresinde toplanmıştı.(2)

(Atatürk’ün Fevzi Çakmak Paşa ile İzmir’e gelişi, 10 Eylül 1922)

Torbalı’da Çatışma

Bayındır’da bulunan 3. Süvari Tümen Komutanı, Torbalı doğusunda bir tabur kadar Yunan kuvvetinin savunma yaptığını ve milis güçleriyle çatışmakta olduğunu 7 Eylül sabahı öğrendi. Saat 13.30’da demiryolunun kuzey ve güneyinden birer alay ile taarruza geçti. Tümen, Torbalı’ya girdi. O gün ve 8 Eylül sabahı Aydın’dan çekilen 18. Yunan Alayı üç katar halinde Sağlık İstasyonu’na geldi. Bu bölgede milislerle Yunan birlikleri arasında çatışmalar yaşandı.

Tümen Komutanı ayrıca kuvvetli bir müfrezeyi Gaziemir Havaalanı’nın tahribine gönderdi. 3 Yunan uçağı tahrip edildi. Tümen 8/9 Eylül gecesini Torbalı’da geçirdi.(3)

Menderes Bölge Komutanlığı 8 Eylül günü Nazilli çevresinde toplandı. Bir bölük Selçuk, bir bölük Akbük’e gözetleme yapmaya görevlendirildi. Yunanlar bütünüyle Torbalı bölgesine çekilmişler ve çekilirken bütün köyleri yakıp yıkmışlardı.(4)

Kocaeli Grubu’nu da emrine alan ve Bursa istikametinde ilerlemesini sürdüren 3. Kolordu birlikleri 8 Eylül günü saat 17.00’de Kazancı Bayırı’na taarruz etti. 1. Tümen’in Mustafa Tepesi’ne yaptığı taarruz sonuç vermedi.

Bu taarruz 9 Eylül günü devam ettirildi.

Akşamüzeri düşmanın bölgeden çekildiği görüldü. (5)

Yunan ordusu 4 Eylül’den itibaren İzmir’i boşaltmaya başlamıştı. 7 Eylül sabahı insanlık tarihinin görmediği işkencelerin son örneğini Ahmetli’de yaptıktan sonra çekilen Yunanlar aynı gün öğleden sonra Turgutlu’ya geldiler. Manisa asker kaçaklarıyla dolmuştu. Artık ordu emrinin uygulanma olanağı yoktu. General Frangos, Turgutlu’dan iki kolla çekilme kararı verdi: Kemalpaşa ve Manisa.

Saat 14.00’ten itibaren çekilme başladı. Süvari tümeni de Menemen geçidini kapatmakla görevlendirildi.

8 Eylül günü Manisa ve Sabuncubeli’nde yaşanan çatışmalara yukarıda yer vermiştik. Yine yukarıda temas ettiğimiz gibi Trakya’dan getirilen üç alay Urla bölgesine çıkarıldı. Ancak İzmir çok karışmıştı.

(Bir süvari birliğinin safta duruşu / Fotoğraf: Genelkurmay Arşivi)

Yunan Ordu Komutanlığı 8 Eylül’de kesin çekilme emrini verdi. Frangos Grubu’na 9 Eylül sabahından itibaren büyük kısmıyla İzmir’in batısına geçmesi emredildi. Düzenli olmasa da çekildiler. 15. Tümen Sındırgı batısına ulaştı. Demirci Akıncılarının tacizi hiç eksik olmadı.

Yunan 3. Kolordusu Bursa doğusunda Kazancı muharebelerini yapmaktaydı.(6)

İzmir’in 9 Eylül günü kurtarılması için planlama yapıldı.

5. Süvari Kolordusu İzmir’e girecek ve şehri işgalden kurtaracaktı. 8. Tümen Komutanı Kazım Paşa İzmir Mevkii Komutanı, tümeni de inzibat birliği olarak görevlendirildi.

Sıkıyönetim ilan edildi. İzzettin Paşa, İzmir askeri valisi olarak belirlendi. 1. Kolordu, 14. Tümen’i 2. Kolordu emrine vererek Kemalpaşa-İzmir istikametinde; 2. ve 4. Kolordular Manisa-Menemen bölgesine intikale başlatıldı.(7)

Batı Cephesi Komutanı’nın emri 5. Süvari Kolordu Komutanı’nın eline 9 Eylül günü saat 15.00’te ulaştı.

Ancak Kolordu Komutanı 8 Eylül’de Manisa’da birliklerine İzmir’i hedef olarak vermişti.

Kendisi Emiralem İstasyonu’nda bulanan 14. Süvari Tümeni’yle birlikteydi. Tümen saat 03.00’te yürüyüşe başladı. Menemen sırtlarında Yunan direnişiyle karşılaştı. Direnişi kırdı. Yunan birliğini ezdi. Bu çatışmada bir subay ve iki erini şehit verdi. Halkın sevinç gözyaşlarıyla Menemen’e girdiğinde saat 05.00 olmuştu. Kolordu Komutanı saat 09.45’te verdiği emirle tümeni Karşıyaka’ya gönderdi. Rum ahaliye kötü muamele yapılmayacaktı. Diğer iki tümenin Bornova batısında olduğunu değerlendirmekteydi.

14. Tümen hiçbir dirençle karşılaşmadan saat 16.00’da Karşıyaka’ya girdi.(8)

İskelenin yanında yaptığı top ateşiyle halkı selamladı. Halk büyük bir coşkuyla askeriyle kucaklaştı. Her zulmün bir sonu vardı. O son, o gün Karşıyaka iskelesinde patlayan topun sesinde yankılandı. Tümen geceyi Karşıyaka’da geçirdi.(9)

Asker günlerdir belki de ilk defa sıcak yemek yedi, sıcak bir suda yundu...

Karşıyaka, tarihinin en mutlu gününü yaşıyordu.

1. Süvari Tümeni, Manisa’dan 03.00’te yola koyuldu.

2. Süvari Tümeni’nin Yunan kuvvetleriyle temasta bulunan 20. Süvari Alayı’ndan 05.00’te Yunanların çekildiğini öğrendi. Tümenini........

© Sözcü