Her ikisi de olmasın… Her ikisi de mü’minlerden uzak olsun…

-İfrat ;

‘ferata’ fiilinin etken (if’al) kalıbından ‘ifrat’, unutmak, bir şeyi etrafından taşıncaya kadar doldurmak, acele etmek, bir kimseye veya bir hayvana gücünün üzerinde yük yüklemek, haddi aşmak demektir. (İbni Manzur, Lisânu’l-Arab, 11/162)

Terim olarak ‘şfrat’; istikamet çizgisini aşmak, normalin üzerine çıkmaktır. (Cürcânî, Ş. Ta’rifât, s: 36)

Ya da istenilenden fazlasını yapmak. (İbni Manzur, Lisânu’l-Arab, 11/162)

Yani, herhangi bir konuda fazla ileri gitme, ölçüyü aşma, aşırı davranma (haddi aşma) ve taşkınlık yapma.

Bunu hangi durumda olursa olsun ‘aşırılık’ diye anlamak mümkün.

-Tefrit;

‘tefrit’; ‘fe-ra-ta’ fiilinin ettirgen (tef’il) kalıbından masdardır. Sözlükte ihmal etmek, gevşek davranmak, bir konuda âciz kalmak demektir ki ifratın tersidir. (İbni Manzur, Lisânu’l-Arab, 7/370)

Ortalamanın, yani vasatın çok altında kalmak, geride kalmak, gevşek davranmak, çabuklukta çok geri kalmak, normalden aşağı olmak gibi manalara geliyor.

Kavram olarak tefrit; yapmaya güç yettiği hâlde aşırı şekilde gevşeklik gösterip tembel davranmak, yapması gerekeni ihmal etmek demektir. Bir başka ifadeyle tefrit, noksanlık, ihmalde aşırılıktır.

Görüldüğü gibi tefritte de aşırılık söz konusu. Ancak bu aşırılık ifratta normalin üzerine çıkmak şeklinde ortaya çıkarken, tefritde normalin gerisinde kalmak şeklinde görülür. (Cürcânî, Ş. Ta’rifât, s: 36)

Bu aşırılık azgınlık, taşkınlık, günah ve masiyette, yani olumsuz işlerde değil; tam tersine olumlu, dinen emredilen ve hoş görülen şeylerde olur. Mesela;

“Ey iman edenler! Allah’ın size helâl kıldığı iyi ve temiz şeyleri (siz kendinize) haram kılmayın ve sınırı aşmayın. Allah sınırı aşanları sevmez.” (Mâide 5/87)

Rasûlüllah (sav) bir seferde namaz konusunda kendi kendilerine güçlük çıkaran arkadaşlarına “… Ben sizin için güzel bir örnek değil miyim?…” diyerek onların tefritten uyardı. (Müslim, Mesâcid/55 (311) no: 1562)

-İfrat ve tefrit arasında

Sağlıklı fert ve toplumlar oluşturmak İslâmın hedeflerinden biridir. Aşırılıklardan uzak kalmak, her konuda itifdali elden bırakmamak esastır. Kur’an ve hadislerde zaman zaman aşırılıklar üzerinde duruluyor ve bunların sebep olduğu kötü sonuçlara dikkat çekiliyor.

Dinî emirlerde istenilenden fazlasını yapmak, zorlamaya dayalı her davranış ifrat sayılmış ve tasvip edilmemiştir. Kur’an, eski kavimlerin aşırılıklarından örnekler verip müslümanları itidalli olmaya teşvik ediyor.

Allah’ın insanlar için seçip gönderdiği vahyi inkâr........

© Mir'at Haber