Türkiye’de sivil toplumun çok zayıf olduğundan şikâyet edilir, yakınılır. Haksız, yersiz ve gereksiz değil tabii ki.

Türkiye insanında; hakları için mücadele etme, direnme veya isyan etme alışkanlığı, kültürü, bilinci, birçok ülke insanıyla kıyaslandığında, oldukça geç gelişmiştir ve zayıftır.

Osmanlıda itaatkâr ümmet olmanın, Cumhuriyetin jakobence kurulan devletinde, ulus yaratma projesinin yanlışlığında, devletin yurttaşa yaklaşımın derinlerindeki ‘her şeyin en doğrusunu, en iyisini, en uygununu’ yöneticiler, büyükler düşünür, “devlet ne eylerse doğru eyler” yaklaşımının siyasal, kültürel sonucu. Geç kalmışlık halleri.

Osmanlı ile cumhuriyet yönetimin ortak paydası olan “Ümmetine, yurttaşına güvenmemek” hususunun, modern zamanların yurttaşlık ve sivil toplum bilincinin gelişmesinin önündeki en önemli takoz işlevi gördüğü çok açık.

Anayasa ve yasa yapıcılarında, devletin yönetiminde, her zaman yurttaşa güvensizlik ana eksen olmuştur.

1960 sonrası gelişen hak eksenli mücadele arayışlarının önü 12 Eylül darbesiyle kesildi

İkinci dünya savaşı sonrasında insanlığın büyük mücadelesiyle ve bedel ödeyerek geliştirdiği, kurumsallaştırdığı Batı’daki insancıl hukuk eksenli ‘İnsan Hakları Rejimi” ile Türkiye arasında tarihin her döneminde çoklu ve derin bir mesafe oldu. Geniş açı farklılığı kendisini korudu.

1960 sonrası sivil toplum alanında ve hak eksenli mücadelede yaşanan ilk büyük gelişme, siyasi karar alıcılarının, toplumun yöneticilerinin ve devlet kurumlarının karşısında etkili ve sonuç alıcı özgül ağırlığı olan mecralar yaratmak olmuştu. Bu arayışların önü 12 Eylül askeri darbesiyle kökten kesildi.

12 Eylül askeri darbesi sırasında cezaevlerinin kapılarında, evlatları için direnen anaların öncülüğünde başlatılan genel af kampanyası sırasında, 1986 yılında kuruluşu gerçekleştirilen İnsan Hakları Derneği (İHD), Türkiye’de hak savunuculuğu ve sivil toplum örgütlenmesinde yeni bir eşik oldu. Bir anlamda İHD Türkiye’de hak savunuculuğunun, sivil toplum örgütlenmesinin ilkokulu olmuştur. Olmaya devam........

© marksist.org