Bir Zihniyet Devriminin Öncüsü Bakan: TEVFİK İLERİ

Kültürümüzde değer hazinelerimizi, kıymetli insanlarımızı ve değerlerini dile getiren pek çok kelime ve deyim var. Kullanılan pek çok söz ve atasözü mevcut. Ağır top, ağır adam, deve dişi gibi adam, entelektüel, öncü, yol açıcı, kurucu gibi tabirlerin hepsini birden kullanabileceğimiz bir isim Tevfik İleri. Fikir ve icraatlarıyla bir devrin akışını değiştirdi. Türkiye’nin eğitim vizyonunu ana mecralarına doğru sevk ederek büyük şafağa doğru yürüyüşün temellerini attı. Hakkıyla ve hakikatiyle kendi dönemindeki adıyla Maarif Vekaleti olan Milli Eğitim Bakanları içerisinde kendini tarihe altın harflerle yazdıran büyük isim oldu.

Ailesi ve Çevresi

Tevfik İleri 1911 yılında Rize Hemşin’de doğdu. Babası Hafız Celal Efendi olup annesi Fatma Hanımdır. İmamoğulları ailesindendir. Çocuk yaşlarda geçim zorluğu nedeniyle babası memlekette kalmak suretiyle ailenin diğer fertleriyle birlikte İstanbul’a taşındılar. Araya birinci dünya harbinin girmesiyle babası gelemeyince Tevfik İleri, bir taraftan okurken diğer yandan evin geçimine yardımcı olacak işler yapmaya başladı.

Şahsiyeti, Tahsili ve Evliliği

İstanbul’da ilkokulu sonra ortaokulu Gelenbevî Ortaokulunda bitirdi. Daha sonra o dönem ülkede yeteri kadar lise olmadığı için yapılan bir imtihanla direk olarak 1928 yılında Yüksek Mühendis Mektebi’ne kaydoldu. Mühendislik okuduğu seneler Tevfik İleri’nin öğrenci lideri olarak tanınmaya başladığı dönemi teşkil etti. Tahsil döneminde MTTB’ye başkanlık etti. Türkçeyi mükemmel konuşan birisi olarak hatipliği ile dikkatleri üzerine çekmeye başladı.

Talebeliğinde ilk sivil eylemi Vagon Li hadisesinde arkadaşlarını organize ederek protesto eylemine katıldı.

Hatta Bulgaristan Razgrat hadisesi münasebetiyle 24 şubat 1933’te İstanbul’da gerçekleştirdikleri protesto eyleminden sonra bazı arkadaşlarıyla birlikte altı gün tutuklu kaldı. Yine nisan ayında Razgrat Olayları adıyla bilinen hadiseler cereyan etmişti. Bu hadisenin önemi cumhuriyetin kuruluşundan sonra yurt dışı Türkler için Türkiye dahilinde gerçekleştirilen ilk eylem olmasıdır. Lideri de Tevfik İleri’dir. Talebeliğinde 1933 temmuzunda dokuz arkadaşıyla birlikte Çanakkale’ye giderek şehitleri anma merasimlerinin öncülüğüne başlatmış. Oradaki şehitliğin bakımsızlığını ve bir abide talebini daha sonra Birlik Mecmuasında yazdığı yazıyla dile getirmiştir. 1958-1960 yılları arasındaki Bayındırlık Bakanlığı sırasında Türkiye’de ilk defa Boğaz Köprüsü ile alakalı çalışma ve proje hazırlayan isim de Tevfik İleri olmuştur. Araya 27 mayıs girince bu proje uzun yıllar sürüncemede kalmıştır.

Tevfik İleri, Türkçe’yi kendisine dava edindi. Bu konuda arkadaşlarıyla kampanyalar düzenledi. 10 mart 1933 Çanakkale şehitlerini anma gününde dil seferberliği yapılmasını savundu. Yine talebeliği döneminde İstiklâl Marşı seferberliği başlatılarak toplumda yaygınlık kazanması konusunda çalışmalar yaptı.

1933 senesinde Yüksek Mühendis Mektebinden mezun oldu. Hocalarının İstanbul’da kalıp hukuk okuması teklifini kabul etmeyerek aynı sene Erzurum‘a mühendis olarak tayin edilmiştir. Yine aynı sene 20 ekim 1933’te baba dostlarının kızı Vasfiye Hanım’la evlenmiş. Tevfik Bey’in, ‘’ikimizin de büyük aşkı kendimize değil vatanımıza olsun’’ sözleriyle kavli karar eylemişler. Eğitime ilgisi Erzurum senelerinde başlamış. Boş zamanlarında Erzurum’da öğretmenlik yapmaya başlamış. Hatta mühendisliği bırakıp temelli olarak öğretmenliğe geçmek istemiş. Erzurum Maarif Müdürü ‘’memleketin mühendise daha çok ihtiyacı var’’ diyerek Tevfik İleri’yi mühendisliğe devam etmesi konusunda ikna etmiştir. 1937 senesinde Çanakkale’ye tayinleri çıkmış. İlk iki çocukları ölmüş sonra yaşayan ilk çocukları Cahide 1941 senesinde Çanakkale’de doğmuştur. 1942 yılında Samsun Nafia Müdürlüğüne atanmış. 1946’ya kadar burada görevde kalmış. Çocukları Ayşe(1943), Cahit(1945) burada dünyaya gelmişler. 1946 senesinde Samsun Karayolları Bölge Müdürlüğünü kurmuş. 1950 senesine kadar ilk bölge müdürü olarak görev yapmıştır. Sonrasında da siyasete atılmıştır.

Bakanlığı Dönemi ve Hizmetleri

1950 ile 1960 yılları........

© Maarifin Sesi