Sebepler ve sonuçlarla ilgili en popüler yorumu Cumhurbaşkanı Sayın Erdoğan yaptı. Erdoğan ekonomist kimliğini de öne çıkararak, “faiz sebep enflasyon sonuç” yorumunu yaptı. Enflasyonun sebebi faiz olunca, faizi düşürdüğünüzde enflasyonu da düşürmüş olacaktınız. Bu mantıkla faizler düşürüldü. Talimatla faizler düşürülünce enflasyonun düşmeyeceğini milletçe deneyimledik.

Kahvehane sohbetlerinde, konuşanın algısına göre, genellikle olaylar tek sebebe indirgenir.
Olaylar tek sebebe indirgendiğinde çözümler de kolaylaşır. Üç-beş kişiyi bir meydanda sallandırdığınızda, hırsızın elini kestiğinizde anarşi ve hırsızlık biter.

Kolaycı yorumlar kahvehane sohbetlerinde anlaşılabilir ve sohbetleri renklendirir. Ancak kamuda veya özel sektörde yönetim sorumluluğu olan kişiler kolaycılığa kaçamazlar.

Olayların sebepleri ve sonuçları ciddi olarak analiz edilmelidir.

Sebep sonuç analizleri bilimsel çalışmalarda “nedensellik” başlığı altında ele alınır.

Nedensellik felsefi bir terim olarak insanlığın gündemine girdi. Nedensellik yaklaşımına göre, olaylar ve olgular birbirine bağlıdır. Belli sebepler belli sonuçları doğururlar. Her sonucun bir sebebi vardır. Aynı sebepler, aynı koşullarda aynı sonuçlara yol açarlar.

Herhangi bir olayda sebep-sonuç ilişkisi biliniyorsa, sebebin değiştirilmesiyle sonuç da değişecektir.
Nedensellik bilimsel olarak en çok fizik çalışmalarında adını duyurdu. Newton fiziğine göre, belirli bir anda bir sistemin durumu biliniyorsa gelecekteki durumunun da ne olacağı tespit edilebilir.

Farklı bir terim olarak öne çıkan “determinizm” de nedensellik gibi birtakım nedenlerin belirli sonuçları olacağını ifade eder.

Nedensellikle ilişkili bir diğer kavram da fatalizmdir. Fatalizm (veya sabit kadercilik), bütün olayların, hiç kimsenin değiştirmeyeceği şekilde, doğaüstü bir güç tarafından belirlenmiş olduğunu savunur.

Benzer bir diğer kavram da deizmdir. Deizme göre, evreni yaratan Tanrı, yaratılış sonrasında evrene müdahale etmez. Evren, yaratılış esnasında sabitlenmiş deterministik kurallara göre faaliyetine devam eder.

İslam kültüründe nedensellikle ilgili kavramlar........

© Karar