Öğretmen figürü Cumhuriyet tarihimizde çok önemli bir yer tutar. Bugün silinmeye çalışılsa da “Çalıkuşu”nun bıraktığı izler hâlâ tazedir.

Bu yazıda romanlarımızdaki öğretmen motiflerinden söz etmek istiyorum. İnsan dışındaki canlılar büyük ölçüde içgüdüyle biraz da öğrenmeyle, insan ise az ölçüde içgüdüyle, büyük oranda öğrenmeyle yaşamını sürdürür. İçgüdünün de öğrenmenin de artıları ve eksileri vardır. Örneğin içgüdüleriyle yuva yapan kuşlar yuva yapma tekniklerini fazlaca geliştiremezler, hep aynı tür yuvalar yaparlar ancak malzemeden çalmazlar. Sonuçta öğrenerek var olmaya çalışan insan bugüne kadar öğretmenlere ihtiyaç duymuştur. Her ne kadar giderek insan öğretmenlerin yerini makine öğretmenler, bilgisayarlar alıyor olsa da insanlık tarihinde öğretmenler toplumları derinden etkilemişlerdir, etkilemektedirler.

Cumhuriyet tarihimizde, elinde tebeşirle tahta başında halka alfabeyi öğreten bir başöğretmenimiz vardır. Dağ köylerinde kız çocuklarını toplayıp yatılı bölge okullarına taşıyan bir Avar öğretmenimiz vardı. Avar öğretmen atının terkisine yerleştirdiği iki kız çocuğuyla köyden ayrılırken kızını kucaklayıp “Kızımı da götür Avar!” diye peşinden koşan anneler vardı. Onların yüzü suyu hürmetine Cumhuriyet yaşıyor, onların yüzü suyu hürmetine 31 Mart belediye seçimleri yapıldı.

Eski Türklerde alp tipi, İslamiyette gazi tipi önemliydi. Cumhuriyetle birlikte aydın/öğretmen tipi ortaya çıkmıştır ve öğretmen, Cumhuriyet edebiyatında ve sinemasında özenle işlenen bir motif haline gelmiştir.

Kahramanı öğretmen olan pek çok Cumhuriyet romanı var. Bunlardan bazıları, Reşat........

© Cumhuriyet