12 Eylül’ün az konuşulan gerçekleri: Türkiye Ermenileri
“Ben bir Ermeni olarak bu ülkede hiçbir suç işlemedim. Ama 12 Eylül’de götürüldüm. İyi Ermeni ve iyi solcu olunca başınıza bela geliyor.” Hrant Dink.
"TRT’de yayınlanan diziler ve gazete manşetleri, Ermeni kimliğini sistematik olarak hedef aldı.
Türkiye’nin toplumsal hafızasında derin izler bırakan 12 Eylül askeri darbesi, yalnızca siyasal ve toplumsal yapıyı değil, azınlıkların yaşamını da kökten etkileyen bir dönem oldu.
Gazeteci Serdar Korucu'nun Aras Yayınları'ndan çıkan “12 Eylül döneminde Ermeniler” kitabı, az konuşulan ve kimi zaman tabulaştırılan bir meseleyi ele alarak Türkiye Ermenilerinin bu zor dönemde yaşadıkları baskıları, zorlukları ve toplumsal travmaları gözler önüne seriyor.
Korucu'nun bu çalışması, hem bireysel tanıklıklarla hem de tarihsel belgelerle 12 Eylül darbesi sonrası Ermeni toplumunun içe kapanışını, kimliğini koruma çabasını ve maruz kaldığı sistematik baskıları aydınlatıyor.
Kitap, sadece Ermenilerin hikayesi değil; aynı zamanda darbe sonrası Türkiye’nin toplumsal dinamiklerini anlamak için bir anahtar niteliği taşıyor.
Bu bağlamda Korucu’nun her zamanki gibi titizlikle ele aldığı bu çalışma, geçmişi anlamak ve geleceği daha bilinçli bir şekilde inşa etmek isteyenler için önemli bir kaynak.
Güncel siyaseti düşündüğünüzde zor bir konuyu ele alıyorsunuz. 12 Eylül'de Ermenilerin yaşadıklarını anlatmak nereden aklınıza geldi? Kitabınız için ne kadar zamandır çalıştınız?
Yaklaşık 3 senedir bu konu üstünde çalışıyordum. Bu konu, bir tesadüfle, 2022’de Vahram abiyle, Vahram Mardiryan ile sohbetimiz sırasında ortaya çıktı. Kendisi uzun zamandır Paris’te yaşıyor, Musa Dağlı ve daha önceki “Sancak Düştü” ve “Ahalinin Gidişi” kitaplarında da büyük katkısı var. O çalışmalar üstüne konuşurken 12 Eylül döneminde Ermenilerin yaşadıklarına geldi sohbetimiz. Sonrasında Türkiye Ermenilerinin yaşadıklarını derleme, böyle bir çalışma fikri doğdu.
Şunun altını çizmek gerek, evet, bu zor bir konu. Hatta güncel siyasetin de ötesinde zor bir konu. Ele aldığımız bu yıllar, Alin Ozinian’ın röportajında Hrant Dink’in “Ermeni kelimesi bir dönem küfre dönüşmüştü, kimi PKK ile ilintilendiriyordu, kimi ASALA ile ilişkilendiriyordu” dediği, o dönem Türkiye Ermenileri Patrikliği Ruhani Meclis Başkanı olan Başepiskopos Mesrob Mutafyan’ın “6-7 Eylül’ün ayak seslerini duyuyorum” sözlerini kullandığı yıllar.
Ermeni toplumunun içe dönmek zorunda kaldığı, sonrasında bir ses, bir nefes olarak Agos’un doğduğu yıllar. Bu zor süreci anlatmak için kitapta yer almayı kabul edenlere teşekkür borçluyum. Herkes tanıklıklarını, duyduklarını, gördüklerini açıklıkla paylaştı… Onlar olmasa böyle bir çalışma çıkmazdı, çıkamazdı.
Bu kitabınızda neden özellikle 1970'1erden 1990'1ann sonuna kadar olan dönemini ele tercih ettiniz? Bu yıllar Türkiye Ermenileri açısından nasıl bir dönemi temsil ediyor?
Türkiye’de Ermeni toplumunun üstündeki baskı, 80 darbesiyle başlamıyor. Bunu Talin Suciyan’ın “Modern Türkiye’de Ermeniler” kitabında da ayrıntılı olarak okuyabilirsiniz. Fakat darbe yönetiminin Ermeni meselesini yeniden ele alış şekli, Ankara’nın tezlerini sistematikleştirmesi açısından 12 Eylül bir dönüm noktası.
Dönemin ruhunu Kenan Evren’in şu sözlerinde bulmak mümkün: “Sizler bu vatan hainlerine nasıl Türk dersiniz? Ben onların kanında Türk kanı olduğundan şüpheliyim. Türkiye'ye açılan bu savaşı biz başlatmadık. 1915'te de Ermenilere karşı savaşı biz başlatmadık. O tarihte başlattıkları savaşın sonunda nasıl hüsrana uğradılarsa bu savaşın sonunda da aynı şekilde hüsrana uğrayacaklardır.”
Konuyu tercih etme nedenim, az konuşulmuş olması, hatta tabu olarak kalmasıydı. Bu nedenle kitap, Hrant Dink’in “Ben bir Ermeni olarak, hayatımda hiçbir suç işlemedim ben bu ülkede. (…) Beni aldılar, 12 Eylül’de götürdüler. Biraz iyi Ermeni’yimdir, iyi de solcuyumdur.
İkisi yan yana geldi mi belasındır sen bu ülkede. Aldılar götürdüler” sözleriyle başlıyor ve yine Dink’in gazetecilikteki tabuların üstüne gitme çabasının izini sürerek bu konuşulmayan döneme katkı sunmaya çalışıyor.
Evet, 12 Eylül’de Ermeni toplumundan da gözaltılar oldu. Bu gözaltılar, sadece sol hareketlerin........
© Bianet
![](https://cgsyufnvda.cloudimg.io/https://qoshe.com/img/icon/go.png)