Alfred Tajer Mehen (Alfred Thayer Mahan, 1840-1914), admiral i geostrateg, bio je jedan od najistaknutijih američkih teoretičara pomorske moći. Autor je više radova iz oblasti istorije, vojne istorije, politikologije i geostrategije. Kao vojni strateg je velikim brojem činjenica potkrepljivao svoje poglede o ratu na moru, nagoveštavajući „antiizolacionističke impulse” koji su se u američkoj spoljnjoj politici otvoreno ispoljili u 20. veku. Jedan od njegovih najznačajnijih zaključaka je onaj o povezanosti snažne vojnopomorske flote s konceptom tzv. slobodne trgovine. Svakako njegov najpoznatiji intelektualni legat je onaj o značaju pomorske sile koji je detaljno razradio u delu Uticaj pomorske sile na istoriju 1660-1783. koje je objavio 1890. godine.

Pored studije o uticaju pomorske sile na istoriju 1660-1783, ključne teorijske stavove izložio je i u radovima Uticaj pomorske moći na Francusku revoluciju i carstvo (1892) i Pomorska moć i njene veze sa ratom 1812. (1905). Reč je o svojevrsnoj trilogiji u kojoj je predvideo pojavu Amerike kao predvodnika novog poretka, a koja je u to vreme – u odnosu na odlazeću Veliku Britaniju – iskazivala simptome novog i vitalnijeg centra talasokratije. Mehen je posebno isticao da dominacija u okvirima pomorske moći sadrži niz strateških preimućstava u odnosu na kopnenu moć, što je zaključak koji ga je znatno razlikovao u odnosu na neke druge autore iz tog perioda (poput Mekindera, prim. autora).

Zanimljivo je da je admiral Mehen bio lično posvećen i analizi religioznih tema. Tako se u zrelim godinama protivio reviziji Knjige zajedničke molitve i naglašavao religijsko iskustvo kroz „lični odnos prema Bogu”, ali i kroz iskustvo koje je stekao za vreme poseta parohijama tzv. Visoke crkve. Preminuo je 1. decembra 1914. godine i iza sebe ostavio sina i dve ćerke koje je dobio u braku sa E. Evans.

Najznačajniji rad admirala Mehena Uticaj pomorske moći na istoriju 1660–1783. koji je objavljen 1890. godine bio je prva teorijska artikulacija američke pomorske moći i ujedno dokument koji je nagovestio „antiizolacionističke impulse” koji su se otvoreno ispoljili u spoljnoj politici SAD u prvim decenijama 20. veka. U krajnje pojednostavljenim tumačenjima ovog rada kritičari uočavaju presudan uticaj fizičko-geografskog determinizma, zapostavljajući karakteristike politike jedne države koje su – kako je Mehen isticao – prožete „duhom jednog naroda i države”.

Razume se da je Mehen, u skladu sa karakterom epohe u kojoj je stvarao, davao prednost fizičko-geografskim činiocima i njihovom uticaju na pomorsku moć države (primorski ili ostrvski karakter zemlje, razuđenost obalske linije, veličina suvozemne granice, kratka ili dugačka obala i granica na moru) ali je sve ove faktore povezivao s onim što je nazivao „politikom u širem smislu”. Upravo iz tih razloga naglašavao je znak jednakosti između geostrategije i politike jedne države, tvrdeći da su im ciljevi identični: da utemelje, uvećaju i očuvaju pomorsku moć jedne zemlje.

Admiral Mehen otvoreno je zagovarao jačanje vojne i trgovačke mornarice koje jednoj državi mogu da omoguće uslove da vlada svetom. On je, istina, dopuštao mogućnost pobede kopnenih........

© Нови Стандард