Prvog dana februara obeležena je 30. godišnjica smrti velikog srpskog istoričara Radovana Samardžića. Iako je te 1994. imao nepune 72 godine, vest o njegovoj smrti iznenadila je mnoge iz njegovog okruženja, budući da je i tada, iako u penziji, na svojim knjigama radio sa istim onim pregalaštvom koje ga je krasilo tokom čitavog života. Bio je profesor i dekan Filozofskog fakulteta, dopisni i redovni član SANU, direktor Balkanološkog instituta i predsednik Srpske književne zadruge.

Radovan Samardžić je rođen 22. oktobra 1922. godine u Sarajevu, od oca Vase i majke Milene. Samardžići su bili trgovačka porodica rodom iz Gacka, koja je naglo osiromašila usled pogoršavanja ekonomske situacije u tadašnjoj Kraljevini SHS. Uprkos tome, porodica je – pored narodnih običaja i tradicije – mnogo pažnje polagala na obrazovanje i opštu kulturu, pa je dnevni list Politika bio svakodnevna duševna hrana.

Radovan Samardžić je još tada, kao dečak bio privučen ljudima od pera, te je u antikvarnoj radnji Menhajma Pape kupio nekoliko godišta Srpskog književnog glasnika, među kojima su bile i Seobe Miloša Crnjanskog. Susret sa ovom knjigom probudio je kod mladog Samardžića interesovanje za pitanja jezika i pisanja, a koje je potom produbio u gimnaziji. Često je u kasnijim intervjuima govorio o gimnazijskim danima, naročito o svojim profesorima poput Boška Petrovića i Marice Šnajder, od čijih časova matematike je imao takav strah da se i kasnije, u zrelim godinama, u znoju budio iz košmara koji su, valjda, svojstveni skoro svim istoričarima.

Kao gimnazijalac je sticao prva politička mišljenja. U Kraljevini Jugoslaviji i ideji integralizma je video branu sukobima između naroda i vera iz njegovog okruženja. Naročito je cenio kralja Aleksandra, kojeg je nakon pogibije u Marselju uvek nazivao blaženopočivšim. Potom je bio privučen idejom kulturne integracije srpskog naroda, a koju je krajem 1930-ih propagirao Srpski kulturni klub na čelu sa Slobodanom Jovanovićem.

Drugi svetski rat ga je zatekao u Sarajevu, gde je svojim očima posmatrao ustaški genocid nad srpskim narodom. Dva........

© Нови Стандард