Hem günlük hem iş hayatımızda sık sık yaşadığımız bir durum var: İddialar ile icraatlar arasındaki uyumsuzluk. Mesela, sağlıklı yaşamak istediğini söyleyip gece yarısı cips paketine uzanmak. Mesela ‘biz bir aileyiz’ deyip çalışanlarının hakkını vermemek.

Bu durumu açıklayan bir kavram var: Cognitive dissonance, yani bilişsel çelişki. Söz konusu çelişki hem dışa karşı tutarsızlık izlenimi veriyor hem de kişinin/ şirketin içinde ciddi bir rahatsızlık yaratıyor. Buna rağmen hayli yaygın.

Mesela Volkswagen çevre dostu ve düşük emisyonlu araçlar sattığını iddia etti. Oysa motorlara emisyon testlerini yanıltacak yazılımlar yerleştirildiği ortaya çıktı. Dieselgate skandalı “yeşil teknoloji” söylemini boşa düşüren büyük bir bilişsel çelişkiydi. Mesela Uber “esnek çalışma, herkes için fırsat” söylemiyle piyasaya girdi. Ancak sürücülerin çalışma koşullarının kötülüğü ve sosyal güvencesizlik, şirketin verdiği mesajlarla örtüşmedi. Mesela Facebook (Meta) “dünyayı birbirine bağlamak” misyonuna sahipti. Ancak veri güvenliği ve kişisel mahremiyet skandalları (Cambridge Analytica) ve yanlış bilgi yayılımı, kamusal söylemle gerçek uygulama........

© Ekonomim