Bir kuantum sistemine “bakmak” o sistemin davranışını değiştirir. İnsan psikolojisinde de böyledir: Bir olaya nasıl baktığımız, o olayın bizde oluşturduğu etkiyi belirler. Üstad Said Nursî’nin “nazar ve niyet” kavramı bunu açıklamaktadır: Bir şeye mânâ-yı ismî ile bakarsan kaygı duyarsın; mânâ-yı harfî ile bakarsan, baktığın şey anlam kazanır ve huzur bulursun.

Yani nazarımız ve niyetimiz, baktığımız bir şeyin hakikatini anlamada belirleyicidir. Eğer bir şeye mana-yı ismî ile, yani onu kendi kendine var olan bağımsız bir şey olarak bakarsak ondan çıkaracağımız anlam sınırlı ve sathî kalır. Bu çerçevede kuantum dolanık bir parçacığa sırf “kendi başına rastgele hareket eden bir madde taneciği” gözüyle bakarsak, gördüğümüz anlaşılması zor, “ürkütücü” bir fizik olayı olur. bu bakışta tesadüf ve belirsizlik ağır basar, insanın içine tam bir huzur vermez. Çünkü eşyanın anlamını Yaratıcıdan koparıp almış oluruz.

Şayet aynı olaya mânâ-yı harfî ile, yani ona Yaratıcıya işaret eden bir harf olarak bakabilirsek, bambaşka bir manzara........

© Yeni Asya