Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu, yalnızca bir rejim değişikliği değil, aynı zamanda derin ideolojik ve toplumsal dönüşümlerin bir ürünüdür. Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarındaki siyasal, toplumsal ve kültürel yapılar, Cumhuriyet’in inşa edilmesinde önemli bir rol oynamış; Batı Avrupa’daki ideolojik akımlar, özellikle Almanya ile yakınlaşma, sağ Hegelci idealizm ve 1930’lar Avrupa’sındaki faşist yükseliş, Türkiye’nin devlet yapısının şekillenmesinde etkili olmuştur.

Cumhuriyet’in kurucu kadroları, Batı Avrupa’daki modernleşme deneyimlerinden ilham almış, ancak bu etkileri kendi toplumsal koşullarıyla birleştirerek özgün bir devlet modeli oluşturmuşlardır. Bu yeni yapının temelinde ise Osmanlı’dan miras kalan toplum-devlet ilişkisi ile Batı ideolojilerinin etkileri birleşmiş, devletin birey üzerindeki mutlak egemenliğini güçlendiren bir anlayış ortaya çıkmıştır.

Osmanlı İmparatorluğu’nda birey-devlet ilişkisi, mutlak monarşi, İslam hukuku ve toplumsal sınıf yapıları arasında şekillenen karmaşık bir yapıya sahipti. Padişah, hem siyasi hem de dini otorite olarak, bireylerin devlete olan bağlılıklarını dini bir zorunluluk olarak pekiştirirken, devletin hukuku ve toplumsal düzeni de bu ilişkileri düzenlerdi. Birey, devletin mutlak otoritesini kabul ederek, onun koruyucu ve düzenleyici rolünü itaatle kabul etmek durumundaydı. Bu bağlamda, bireylerin devlete karşı sorumlulukları, hem dini hem de toplumsal normlarla belirleniyor, devletin egemenliği sorgulanamaz bir olgu olarak kabul ediliyordu.

Osmanlı’daki çok kültürlü yapıya bağlı olarak, birey-devlet ilişkisi, farklı etnik ve dini gruplar arasında da çeşitleniyordu. Hristiyanlar, Museviler ve diğer dini cemaatler, kendi iç hukukları ve toplumsal yapılarına göre devlete bağlılıklarını ifade ederken, devlet de bu farklı grupları dini liderleri aracılığıyla denetleyip yönlendiriyordu. Sonuç olarak, Osmanlı’daki birey-devlet ilişkisi, merkezi otoritenin mutlak kabulü, dinî normlar ve toplumsal çeşitliliğin birleşimiyle şekillenen bir yapıydı.

Cumhuriyet’in kurulmasından önce, Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde yaşanan toplumsal değişim, büyük bir kültürel ve siyasal dönüşümün habercisiydi. Tanzimat ve II. Meşrutiyet gibi reform hareketleri, modernleşme çabalarını başlatmış olsa da, bu reformlar genellikle elitler tarafından yukarıdan aşağıya doğru gerçekleştirilmiş, halkla yeterince etkileşimde bulunmamıştır. Bu sosyal ve kültürel bağlamda, Cumhuriyet’in ilk yıllarında şekillenen devlet yapısı, halkın geniş kesimlerinden çok, elitlerin inşa etmeye çalıştığı bir ideolojik düzen olarak ortaya çıkmıştır.

Cumhuriyet’in kurulmasıyla birlikte, Osmanlı’dan miras kalan çok kültürlü yapıyı aşma ve homojen bir ulus-devlet oluşturma hedefi........

© Nokta Haber Yorum