Mantarlar içerdikleri polisakkaritler sayesinde bağışıklık fonksiyonunu düzenleyici (immünomodülatör), tümör önleyici (antitümör) ve antikanser (kanser önleyici) özelliklere sahiptir. Mantar hücresine sertlik kazandıran kitin ise insan tüketimi esnasında prebiotik etkiye sahiptir. Ayrıca yenilebilir ve tıbbi mantarların polisakkarit fraksiyonunda bulunan selenyumun ve belli amino asitlerin varlığı ile oksitatif stresin kontrol edilebildiği yani antioksidan etki yaptıkları da bilimsel çalışmalar ile ortaya konmuştur. Aynı zamanda virüs (antiviral) ve bakteri (antibakteriyel) enfeksiyonlarını önleyici, parazitleri öldüren (antiparaziter), antialerjik, antikolesterol ve antidiyabetik özelliklere sahiptir. Mantarların diğer besin kaynaklarına kıyasla, önemli bir fizyolojik hücre koruyucu ve yeni bir vitamin olarak tanımlanan ergotionineine çok yüksek oranda sahip olduğu bildirilmiştir. Mantarlar normal gıda olarak tüketildiğinde de ergotioninin biyo-faydalarından yararlanıldığı gösterilmiştir. Deneysel çalışmalar ile yüksek düzey glikozun neden olduğu hasarları önlediği ve diyabetik (şeker hastası) gebe farelerde emriyonun malformasyonlarını (kusurlu oluş, sakatlık) azalttığı saptanmıştır. Ayrıca cilt hastalıklarına iyi geldiği, yara iyileştirici olarak tarih boyunca kullunıldığı, aralıklı ateş, ter, ishal, dizanteri, soğuk algınlığı, anestezi, karaciğer hastalığı, safra kesesi hastalıklarına da yardımcı olduğu, kalp ve damar hastalıklarını (kardiyovasküler) önleyici olduğu saptanmıştır.
Mantarlardan nutrasötik ve farmasötik ürünler de elde edilmektedir. Nutrasötik ürün; sağlığı korumak veya tedavi amacıyla bir besinde bulunan biyoaktif maddenin, besinde bulunan daha yüksek miktarının gıda dışı bir taşıyıcıya (tablet, kapsül, sıvı) yüklenerek daha etkili hale getirilmesidir. Bunlar ilaç olarak kabul edilmezler. Farmasötik ürün ise elde edilen biyoaktif maddelerden tedavi amacı ile üretilen ilaçlardır. Örneğin Agaricus brasiliensis, Gonoderma lucidum, Lentinıla edodes, Coriolus versicolor, Pleurotus ostreatus, Grifola frondosa, Termitomyces ve benzeri mantarların farmakolojik özelliklerinden yararlanılmaktadır. Mantarlardan antitümör, antioksidan, antiviral, antimikrobiyal ve immünomodülatör aktiviteleri olan bir dizi aktif bileşen izole edilmiştir Toleransları, kemoterapi ve radyoterapi ile uyumlulukları nedeniyle mantarlardan elde edilen lentinan, schizophyllan, ve PSK gibi maddeler kanser tedavilerinde kullanılmaktadır. F. velutipes ve birkaç Ganoderma türü mantarlardan immünomodülatör proteinler (FIP'ler) yeni biyoaktif proteinler ekstrakte edilmektedir. İmmünosupresif, nematisit, antimikrobiyal, antiviral ve hipokolesterolemik ajanlar gibi birçok madde de içeren mantarlarda ilaç yapımında kullanılmaktadır. Bu nedenle kansızlık başta olmak üzere, kalp damar hastalıkları, migren, yüksek tansiyon, astım, romatizma hastalıkları, diş çürümesine karşı da etkilidir. Ayrıca kemik gelişimi üzerinde çok olumlu etkileri olup, büyüme çağındaki çocukların ve kemik erimesi riski olan kadınların tüketmesi önerilmektedir. Düşük sodyum miktarı, düşük karbonhidrat ve neredeyse sıfır düzeyindeki yağ oranı nedeniyle yüksek tansiyon ve kalp hastalarına, aynı zamanda kandaki şeker düzeyini düşürme özelliğine sahip olduğu için de diyabet hastalarına gönül rahatlığıyla önerebileceğimiz bir diyet mönüsüdür. Aynı zamanda, yağ yönünden oldukça fakir olması nedeni ile kilo aldırmaz ve kilo vermek amaçlı yapılan diyetler için de ideal bir besin kaynağıdır. Mantar yendiğinde vücut saf protein almış olmaktadır. Bu şekilde hayvansal besinler tüketildiğinde protein ile birlikte alınan yağların damarlarda sıkıntılara yol açma riski minimum seviyeye indirilmiş olmaktadır.
İsmet Berrak Altunçul
Referanslar
Ghorai, S., Banik, S. P., Verma, D., Chowdhury, S., Mukherjee, S. ve Khowala, S. (2019). Fungal biotechnology in food and feed processing. Comprehensive Biotechnology (Third Edit., C. 3). Elsevier. doi:10.1016/B978-0-444-64046-8.00189-0
Jacinto-Azevedo, B., Valderrama, N., Henríquez, K., Aranda, M. ve Aqueveque, P. (2021). Nutritional value and biological properties of Chilean wild and commercial edible mushrooms. Food Chemistry, 356(June 2020), 129651. doi:10.1016/j.foodchem.2021.129651
Martinez-Medina, G. A., Chávez-González, M. L., Verma, D. K., Prado-Barragán, L. A., Martínez-Hernández, J. L., Flores-Gallegos, A. C., … Aguilar, C. N. (2021). Bio-funcional components in mushrooms, a health opportunity: Ergothionine and huitlacohe as recent trends. Journal of Functional Foods, 77. doi:10.1016/j.jff.2020.104326
Niksic, M., Klaus, A. ve Argyropoulos, D. (2016). Safety of Foods Based on Mushrooms. Regulating Safety of Traditional and Ethnic Foods. Elsevier Inc. doi:10.1016/B978-0-12-800605-4.00022-0
Öztürk, M., Duru, M. E., Kivrak, Ş., Mercan-Doĝan, N., Türkoglu, A. ve Özler, M. A. (2011). In vitro antioxidant, anticholinesterase and antimicrobial activity studies on three Agaricus species with fatty acid compositions and iron contents: A comparative study on the three most edible mushrooms. Food and Chemical Toxicology, 49(6), 1353–1360. doi:10.1016/j.fct.2011.03.019
Saritha, K. V., Prakash, B., Khilare, V. C., Khedkar, G. D., Reddy, Y. M. ve Khedkar, C. D. (2015). Mushrooms and Truffles: Role in the Diet. Encyclopedia of Food and Health (1. bs.). Elsevier Ltd. doi:10.1016/B978-0-12-384947-2.00473-6
Yadav, D. ve Negi, P. S. (2021). Bioactive components of mushrooms: Processing effects and health benefits. Food Research International, 148(July), 110599. doi:10.1016/j.foodres.2021.110599
login
who are we?
contact us
qosheapp
Toi Staff
Gideon Levy
Belen Fernandez
Rami G Khouri
Donald Low
Mort Laitner
Ali Fathollah-Nejad
Nikkei Editorial
Michael Kwet
visit website
