Türk-İslâm kültür ve medeniyetinden kaynaklanan Osmanlı toprak nizamı, tamamı ile orijinal olup ne feodalizme ne de sosyalizme benzer. Aksine, Türk-İslâm toprak sistemi, bunlara tamamen ters bir tutuş içindedir.

Nitekim gerek Tarık bin Ziyad idaresinde İspanya’ya çıkan İslâm orduları olsun, gerek Bizans’ı ve Balkanlar’ı fetheden Osmanlı orduları olsun, o zamanki Avrupa’ya hâkim bulunan ve feodalizme dayanan toprak sistemini tamamen yıkmış, yerine İslâm nizamını getirmişlerdir. Birçok ilim adamına göre, Osmanlı Türkü’nün Balkanlarda kolayca yayılmasının en önemli sebeplerinden biri, halkı ve köylüleri senyörlerin zulüm ve baskısından kurtaran ve refaha ulaştıran böyle bir toprak sistemine sahip olmasıdır.

Bizans’ın son devirlerinde, merkezî otoritenin zayıflamasıyla mütenasip olarak vilâyetlerde büyük pronola ve kharistikion sahiplerinin birtakım mâli ve hukukî muafiyetlerle merkezî hükümet karşısında gittikçe daha bağımsız bir hale geldikleri, toprak üzerinde tasarruf haklarını kuvvetlendirdikleri, köylü üzerinde angarya ve aidatı arttırmağa çalıştıkları son araştırmaların ortaya koyduğu bir gerçektir. Bu gelişmeler, Osmanlı yayılışı sırasında en yüksek noktaya çıkmış bulunuyordu. Jorga, Osmanlı fethini, mahallî senyörlükler yerine merkezî ve mutlak bir devlet otoritesinin yerleşmesi........

© Yeni Ufuk Dergisi