“Asya mucizesi” olarak anılan kalkınma deneyimi, geleneksel iktisat öğretisindeki serbest piyasa–devlet ikilemini aşarak, öğrenen ve yönlendiren devlet modeline dayalı yeni bir kalkınma paradigması oluşturmuştur. Cherif ve Hasanov’un (2025) Industrial Policy, Asian Miracle Style başlıklı çalışması, üretkenliğin sürekliliğini sağlayan dinamiğin, sofistikasyon – ihracat disiplini – hesap verebilir destek üçlüsünde yattığını vurguluyor.

Bu perspektif aslında Türkiye’nin “Türkiye Yüzyılı” vizyonu altında sanayi ve ihracat politikalarında izlediği yeni yönelimlerle önemli ölçüde örtüşüyor. Özellikle Ticaret Bakanı Ömer Bolat tarafından ilan edilen alıcı kredileri destek programı ile ihracat konsorsiyumları düzenlemesi, Türkiye’nin Asya deneyiminden aldığı ilhamı somut politikalara dönüştürme çabasının güncel örnekleri olarak dikkat çekiyor.

4A MODELİ

Cherif ve Hasanov’un Asya mucizesine dair analizinin özü, kalkınmanın tesadüf değil, kurumsal kapasiteyle yönetilen bir öğrenme süreci olduğudur. Bu süreci tanımlayan 4A Modeli, sanayi politikasının başarı reçetesini dört ilke üzerinden kuruyor:

* Ambition (İddia): Kalkınma, sadece üretimi artırmak değil; yüksek katma değerli ve sofistike sektörlerde küresel rekabet üstünlüğü kurmakla mümkündür.

* Autonomy (Özerklik): Sanayi politikalarını yürüten kurumlar, günlük siyasetten bağımsız; fakat ulusal vizyona sadık olmalıdır.

* Accountability (Hesap verebilirlik): Devlet desteği koşulsuz değil; ölçülebilir performans kriterlerine bağlı olmalı, başarısızlık halinde mekanizma kendini ayıklayabilmelidir.

* Adaptability (Uyum ve öğrenme): Ekonomi, küresel talep ve teknoloji değişimlerine hızla tepki verebilen, deneyerek öğrenen bir yapıda olmalıdır.

Bu model, Asya’nın kalkınmasında planlama ve piyasa arasındaki çatışmayı ortadan kaldırmış; devletin yönlendirici kapasitesini koordinasyon, seçicilik ve öğrenme işlevleriyle yeniden........

© Yeni Şafak