Vahdet-i vücudun etkili savunucuları kadar etkili eleştirmenleri de olagelmiştir. Fakat düşünce tarihinde üç şahsın öne çıktığı söylenebilir: İbn Teymiyye (ö. 1327), Saadettin et-Teftâzânî (ö. 1390), İmâm Rabbânî (ö. 1624). Bu üç düşünürden her birinin etki alanı farklı olmakla birlikte bir takım ortak mülahazalardan hareket ettikleri de görülür.

Genel olarak Halidî Nakşî çevrelerdeki İbnü’l-Arabî eleştirileri İmâm Rabbânî’nin Mektûbât’ındaki eleştirilerden gelir. Hatta bu çevrelerdeki İbnü’l-Arabî bilgisi ve yorumu da münhasıran Mektûbât’ta İmâm Rabbânî’nin değerlendirmeleriyle şekillenir.

Eşarî ve Mâtürîdî çevrelerde özellikle bir tür kelamî tavrın uzantısı olarak değerlendirilebilecek eleştirilerin kaynağı, Saadettin et-Teftâzânî’nin Şerhu’l-Makâsıd ve Risâle fî vahdeti’l-vücûd adlı eserlerindeki eleştirileridir.

Selefi çevrelerde gördüğümüz eleştiriler ise İbn Teymiyye’nin İbnü’l-Arabî hakkındaki eleştirilerden beslenir ama İbn Teymiyye’nin eleştirileri özellikle modern dönemde selefîliğin “selefî olmayan” çevrelere yayıldığı ölçüde klasik dönemdeki sınırlarının dışına çıkmıştır.

Adı geçen şahsiyetlerin her üçü de etkili düşünürlerdir ama klasik dönemde bunlar arasında en şöhretli ve etkili olanı hiç kuşkusuz Teftâzânî’dir. Zira yirminci yüzyıla kadar takip edilen medrese müfredatının temel eserlerinin bir kısmı Teftâzânî’ye aittir. Şerhu’l-Akâid ve........

© Yeni Şafak