Asırlarca ordusuna hem dua ve himmetleriyle manen hem de kılıçlarıyla bilfiil destek veren sûfîlerin, Millî Mücadele zamanında memleket işgal altındayken, onu kurtarmak için gayret etmemiş olmaları düşünülemezdi. Nitekim sûfî şeyhler, memleketin dört bir tarafında, halkın işgalcilere karşı şuurlandırılıp örgütlenmesinde ve kuvâ-yı milliye teşkilatlarının kurulmasında önderlik ettikleri gibi, dergâhların gizli toplantı ve istihbarat merkezi, lojistik merkez ve cephanelik olarak kullanılmasını da sağlamışlardır.
Mustafa Kemal Paşa Samsun’a gittiğinde, onu ilk karşılayanlar arasında Rifâî şeyhi Ali Baba vardır. Paşa, Ali Baba’nın oğlunun sahibi olduğu Mesudiye otelinde yirmi iki gün misafir edilmiştir. Erzurum ve Sivas kongrelerinde, Erzincanlı Nakşî şeyhi Fevzi Efendi (ö. 1924), önemli vazifeler üstlenmiştir.
Nakşî şeyhi Atâ Efendi’nin (ö. 1936) postnişinliğini yaptığı Üsküdar’daki Özbekler Tekkesi, İstanbul’dan Anadolu’ya gizlice geçiş yapmak isteyen Millî Mücadele taraftarı paşalar ve siviller için çok önemli bir mekân olmuştur. Bir nevi istihbarat merkezi gibi kullanılan bu tekke, gizli silah sevkiyatı için de bir üs olarak kullanılmıştır.
Kadiriyye şeyhi Sâdeddin Ceylan Efendi’nin (ö. 1930) postnişinliğini yaptığı Eyüp’teki Hâtuniye Tekkesinin de milli mücadelemizde çok önemli katkıları olmuştur. Sâdeddin Efendi ile oğlu Nazmi Efendi (ö. 1990) Millî Mücadele başladığında, Osmanlı ordusuna ait silâh depolarında bulunan silâh ve cephanenin Anadolu’ya intikalinin sağlanması ve halkın düşman saldırılarından korunması amacıyla kurulan “Mim. Mim” adlı gizli istihbarat teşkilâtına katılıp, faal olarak çalışmaya başlamışlardır. Sâdeddin Efendi bu dergâhı teşkilâtın Eyüp bölgesindeki merkezi haline getirmiş; gizlice silâh nakleden motorlardan biriyle Anadolu’ya geçip fiilen cepheye katılmaya teşebbüs eden Nazmi Efendi, işgal kuvvetleri tarafından yakalanıp hapse atılmış ve günlerce ağır işkencelere uğramıştır. (Bk. “Nazmi Efendi”, DİA).
İstanbul’da Millî........