MAHALEOTSE, Madagasikara — Indray maraina tsy nisy rahona, tamin’ny volana Septambra, dia nitaratra niditra avy eny amin’ny ravin’aviavy lehibe iray ny tara-masoandro, teo akaikin’ny moron’ny reniranon’i Onilahy, izay manomboka any atsimo-andrefan’i Madagasikara ka mikoriana mankany amin’ny Lakandranon’ny Mozambika. Nitsiry teo an-tampon’ilay hantsana kely ilay hazo, ary ny fakany naniry nanaraka ny sisin’ny hantsana toy ny labozia mitsonika.

Niakatra teny amin’ilay hantsana aho mba hahita tsara kokoa ny tampon’ilay hazo, ary nahita zavatra nibanjina ahy tampoka: gidro iray. Fotsifotsy sy somary matevina ny volony, mainty ny tavany ary ngeza ny masony, ary ny rambony koa dia farafahakeliny mitovy halava amin’ny vatany. Tsy gidro tsotra fotsiny toy ny rehetra anefa izy io fa Sifaka Verreaux — karazany efa tena tandindonin-doza, ary efa ela no nandrandraiko hahitana an’izany tamin’ny fiainako.

Ity tantara ity dia ampahany iray amin’ny andiany maromaro.

Namoaka tantara andiany telo momba ny fiarovana ny tonolo iainana eto Madagasikara ny Vox tamin’ity fararano ity, tohanan’ny BAND Foundation. Ity tantara ity dia ampahany faha-2.

Madagasikara, nosy iray any atsinanan’ny kaontinanta Afrikana, no hany toerana eto an-tany ahitana gidro. Maherin’ny zato ny karazana gidro, ary saika izy rehetra dia tandindonin-doza ho lany tamingana, anisan’izany ny sifaka. Ny fahavalony dia ny fandripahana ala; ny gidro rehetra dia miankin-doha amin’ny ala satria io no sakafony sy fialofany, kanefa dia efa potika avokoa ny antsasakin’ny ala, na mihoatra aza, ao amin’io firenena io.

Eto Madagasikara, tsy toy ny any amin’ny firenena hafa be ala, ny tena ankamaroan’ny fandripahana ala dia tsy vokatry ny fambolena sy fiompiana indostrialy goavana izay matetika maha mpanakarena ireo orinasa lehibe. Ny fianakaviana tsotra no manapaka hazo eto, mba hahazoan’izy ireo toerana hambolena na kitay handrahoana. Izany no fomba entin’ny olona mamelontena sy hahazoany vola. Tsy dia manan-tsafidy firy ny olona; isan’ny firenena mahantra indrindra eto ambonin’ny tany i Madagasikara, ary vitsy dia vitsy ny sehatra ara-toekarena ahazoan’ny mponina fidiram-bola izay tsy miankina amin’ny fitrandrahana ny harena voajanahary.

Manoloana io zava-misy mampalahelo io, dia niseho ho mariky ny fanantenana ilay sifaka teo anoloako. Ny hany antony nahatonga azy mbola ho eo dia satria mbola velona ilay hazo nisy azy. Ary mbola velona ilay hazo, satria ireo tanàna manodidina dia niady mafy mba hiaro ny ala iombonany, na dia teo aza ny sakana sy ny fahasahiranana.

Miara-miasa amin’ny World Wildlife Fund, izay iray amin’ireo fikambanana lehibe indrindra eran-tany miaro ny tontolo iainana, ireo tanàna ireo ary namorona fomba vaovao hahazoana vola izay tsy manimba ny ala. Asehon’izy ireo miaraka ny singa tena ilaina mahatonga ny fiarovana ny tontolo iainana hahomby any amin’ireo faritra mahantra indrindra eto an-tany: voalohany, mamantatra sy mamaly ny filàn’ny olona; ary avy eo dia miala tsikelikely izy ireo mba hahafahan’ny olona mitantana izany samy irery.

Ilay gidro hitako dia monina ao amin’ny lohasahan’i Onilahy, any atsimo-andrefan’i Madagasikara, tsy lavitra ny morontsiraka sy ny tanàna lehibe indrindra amin’ny faritra, antsoina hoe Toliara. Hafahafa be izay io toerana io — fifanenan’ny tany karankaina sy ny ala, kirihitr’ala fohy sy feno tsilo no maniry eo akaikina ala feno hazo lava. Maina ny faritra atsimon’i Madagasikara, kanefa misy rano betsaka eto noho ny fisian’ny renirano sy loharano voajanahary maro.

Tamin’ny andro vao maraina sy mafana iray, rehefa hifarana ny ririnina aty amin’ny Tendrontany Atsimo, dia nandeha avy tao Toliara aho hankany amin’ny tanàna kely iray akaikin’ny renirano, antsoina hoe Maroamalo. Lalan-tany sy feno lavaka be ny lalana, ka niampy ny fitohanana vokatry ny osy maromaro teny an-dalana, dia lasa adiny telo mahery ny dia tokony ho 25 kilaometatra monja sady namparary ny fitombienana.

Maroamalo dia iray amin’ireo vondron’olona maro manampy amin’ny fiarovana ny ala feno gidro ao amin’ny faritra amoron’i Onilahy. Miara-miasa amin’ny WWF izy ireo mitantana ny faritra arovana antsoina hoe Amoron’i Onilahy. Manodidina ny 100 482ha ny haben’ilay faritra — somary lehibe kokoa noho i New York City — nefa mandrakotra tontolo iainana maro samihafa, manomboka amin’ny tany mando ka hatramin’ny alana hazo misy tsilo, ary misy karazana zavamananaina tsy fahita firy maro, ary ahitana karazana gidro valo.

Amin’ny lafiny sasany, Amoron’i Onilahy dia toa endrika kelin’i Madagasikara. Feno karazana rohivoahary samihafa ity nosy ity, ary izany no antony iray mahatonga azy hanana taha ambony eto an-tany amin’ny fisian’ny zavamananaina tsy fahita afa-tsy ao aminy ihany.

Ny faritra arovana — izay matetika sakana hoan’ny asa sasantsasany izay manimba ny tontolo iainana sy manohintohina ny harena voajanahary — dia manana vokatra samihafa eo amin’ny fahombiazana. Tena marina izany eto Madagasikara. Maro ny fikarohana no nahita fa mbola misy fanimbana hazo atao na dia ao anatin’ireo faritra arovana ara-panjakana aza, anisan’izany ireo tantanan’ny vondron’olona ifotony.

Antony iray........

© Vox