Vicdan, her insana güzel olan tavrı ve düşünceyi söyleyen, bir insanın sağlıklı muhakemede bulunmasını, doğruyu ve yanlışı birbirinden ayırt edebilmesini sağlayan manevi bir özelliktir.

Vicdanın önemli bir özelliği tüm insanlarda ortak olmasıdır. Başka bir ifadeyle, bir insanın vicdanına göre doğru olan, aynı şartlar söz konusu olduğu sürece diğer insanların vicdanları için de geçerlidir. Vicdanlar hiçbir zaman çatışmaz. Bunun nedeni ise vicdanın kaynağıdır; vicdan Allah’ın ilhamıdır. Allah, her insana vicdanı aracılığı ile hoşnut olacağı en doğru ve en güzel tavırları bildirir.

Vicdanın en önemli özelliklerinden biri ise insanın doğruyu bulmasına yardımcı olmasıdır. Vicdan, kimse göstermese de insana doğruyu gösterecektir; ancak önemli olan insanın vicdanına başvurması, onun ne dediğini dinlemesi ve söylediklerini uygulamasıdır.

Her insan şuur sahibi olduğu andan itibaren Allah’ın kendisine ilham ettiği vicdanının söylediklerinden sorumludur. Etrafındaki olayları idrak etmeye başlayan, muhakeme yeteneği kazanan her insan artık vicdanını duyacak, nefsi ile vicdanını ayırt edebilecek yeteneğe ve vicdanına uyabilecek iradeye sahip olmuş demektir. Artık bundan sonra karşılaştığı olaylar esnasında seçtiği yoldan hesap günü sorgulanacaktır. Tüm bunlara rağmen insanların büyük kısmı dünyada iken vicdanlarıyla açıkça fark ettikleri, belki de kendilerine defalarca hatırlatıldığı ve hiçbir engelleri olmadığı halde, nefislerine uyarak bile bile Allah’ın dosdoğru yolundan yüz çevirirler. Elbette vicdanen doğru olanı yapmadıklarının farkında olan bu kimseler, kendilerine doğruyu fısıldayan vicdanlarını susturmak, onu rahatlatmak, suçluluk duygusunu bastırmak için çeşitli mazeretler ileri sürerler.

Mesela kendilerine doğru olan hatırlatıldığında, “Çoğunluk böyle yapıyor” diyerek vicdanlarını rahatlatmaya çalışırlar. Ancak Allah, Kur’an’da “çoğunluğa uymanın” hata olduğunu bildiriyor:

“Yeryüzünde olanların çoğunluğuna uyacak olursan, seni Allah’ın yolundan........

© Vasat