Ik ben dit nieuwe jaar begonnen met een hernieuwde kennismaking met de gezondheidszorg. Of moet ik zeggen dat ik opnieuw inkoper ben geworden op de medische markt? Herintreder in de zorgsector? Consument van gezondheidsdiensten?

Voor de simpele patiënt die in de wachtkamer zijn angsten bedwingt door geïllustreerde tijdschriften door te bladeren of naar zijn telefoon te staren, is het zorgstelsel een ondoordringbaar bouwwerk met afdelingen als de Nederlandse Zorgautoriteit, het Zorginstituut Nederland en het Integraal Zorgakkoord. Geheimzinnige gremia waar je nooit iets mee te maken hebt. Of zijn zij het die achter de ongerijmdheden zitten van de marktwerking in de zorg, zoals de financiële prikkel van het eigen risico? Rare toestand: is het de bedoeling dat ik als calculerende klant afzie van de medicijnen die ik volgens de arts mijn hele leven moet blijven slikken? Statistisch gezien neemt de kans op een volgende tia dan wel toe, daar heb ik niet zoveel zin in, er zijn ook nog weer hogere kosten aan verbonden.

Of bestaat de marktwerking eruit dat je kunt kiezen uit verschillende smaken zorg? In mijn omgeving moest iemand de afweging maken tussen een gespecialiseerd ziekenhuis en een privékliniek, zonder enig advies of houvast. De kliniek was snel, maar tevens commercieel, en het ging in potentie om een serieuze ingreep. Of zijn ziekenhuizen tegenwoordig even commercieel, nu blijkt dat ze failliet kunnen gaan? En wat betekent dat voor de tot klant gemaakte patiënt? Dat hij op de tast iets uit het aanbod pakt, zonder te weten waar hij het meeste vertrouwen in zou kunnen hebben. In dit geval kwam daarbij dat het überhaupt weken duurde voor het kwam tot een fatsoenlijk gesprek over een progressieve en niet te genezen aandoening, en dan nog slechts toevallig.

Of zou marktwerking de kwaliteit van de zorg juist verhogen en moeten patiënten dankbaar zijn voor de druk die langs financiële weg op de aanbieders wordt gelegd? Betere zorg door hogere eisen? Het relaas van verpleegkundige Jennifer Bergkamp, dat dit weekeinde veel aandacht trok, doet iets anders vermoeden. Bergkamp is gespecialiseerd in palliatieve zorg en beschrijft wat er gebeurt als iemand incontinent raakt in de loop van het stervensproces. Zij vraagt dan de huisarts om een recept voor hygiënisch incontinentiemateriaal, waarna een heel circus begint.

De spullen kunnen niet zomaar bij een leverancier worden besteld, dat is afhankelijk van de zorgverzekeraar, en die gaat een ‘intakegesprek’ voeren met de patiënt ‘om te beoordelen of er inderdaad sprake is van incontinentie, hoe zwaar die incontinentie dan is en op hoeveel verschoningen je dan recht hebt’. Het is vernederend voor de stervende, en kosten bespaart het geenszins, aldus Bergkamp: “Ik ben inmiddels twee weken bezig om dit geregeld te krijgen, mijn telefoon staat op 8 uur en nog alleen maar een intakegesprek voor elkaar.”

Zelf ben ik de simpele patiënt in de wachtkamer, het kan zijn dat ik in deze column wat mechanismen door elkaar heb gehaald. Maar ik denk dat artsen, verzekeraars, bestuurders en politici moeten weten hoe het zorgstelsel werkt voor wie zorg nodig hebben.

Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt. Lees ze hier terug.