Een late autorit verschafte me vorige week het genoegen weer eens te luisteren naar het radioprogramma Met het Oog op Morgen, kortweg het Oog. Ik viel in een interessant, maar ook wat ontmoedigend gesprek. De Eerste Kamer zou de volgende dag stemmen over een wetsvoorstel dat niet erg zinvol was, ja zelfs averechts zou werken. Maar omdat het voorstel beantwoordde aan een sterke emotionele behoefte zou het zeker aangenomen worden, zo was de verwachting.

Het ging om de uitbreiding van het taakstrafverbod. Ofwel een verdere beperking van het mandaat van de rechter, die dit instrument dan bij een grotere reeks misdrijven niet zou mogen hanteren, hoezeer hij dat soms ook gepast zou kunnen vinden. Het taakstrafverbod gold al bij ernstige gewelds- en zedenmisdrijven, en zou nu ook moeten gaan gelden bij geweld tegen politie-, brandweer- en ambulancemedewerkers. Minister van justitie Dilan Yesilgöz geloofde er nogal in, ze had zich er als VVD-Kamerlid al zeer voor ingespannen. “We gaan tuig dat denkt onze agenten en hulpverleners te kunnen belagen niet meer laten wegkomen met een taakstraf”, zei ze in 2019. “Wat wel? De bak in!”

Altijd goed natuurlijk: tuig, aanpakken, bak in, zitten. Zeker als het gaat om geweld tegen mensen die grote risico’s lopen bij hun werk om de samenleving veilig te houden. Maar bij het Oog stelde Hilde Wermink, hoofddocent strafrecht en criminologie aan de Universiteit Leiden, toch voor om eerst eens te kijken welke straf eigenlijk het beste werkt. En dan blijkt dat recidive na een celstraf veel vaker voorkomt dan na een taakstraf, zowel op korte als lange termijn. De bak leidt uiteindelijk tot 55 procent meer recidive dan de taak, aldus Wermink. De argumenten die ze daarvoor gaf klonken volstrekt logisch.

Haal overtreders uit hun omgeving, met alle gevolgen van dien voor werk, inkomen, wonen en relaties, en de kans dat ze (nog verder) in het ongerede raken en terugvallen in crimineel gedrag is veel groter dan wanneer de basis onder hun leven intact blijft, terwijl ze wel degelijk een straf ondergaan. Voelt dat onvoldoende als vergelding? Mogelijk, maar is vergelding zoveel steviger als die meer recidive oplevert? Dat valt moeilijk vol te houden. Wat hier gaande is, veronderstelde Wermink, is dat de politiek zich gedwongen voelt te reageren op incidenten en dat dan doet zonder na te denken over doelen en gevolgen. Lijkt mij een treffende omschrijving van populisme: de schijn van daadkracht als politiek program.

Ik moest denken aan Kamerlid Thierry Aartsen, ook VVD, die er als de kippen bij was om te reageren op het nieuws dat tientallen statushouders hun baan hadden opgezegd nadat ze in Utrecht een sociale woning toegewezen hadden gekregen. Niet alleen was hij veel te snel – het lijkt te gaan om drie personen, die hun zomerse bijbaan hadden beëindigd – ook bezweek hij per videoboodschap direct voor de verleiding om ferme klappen uit te delen: hupsakee, uitkering korten! Waarde van deze suggestie voor integratie en arbeidsparticipatie: nul.

Overigens stemde de Eerste Kamer onverwachts tegen de uitbreiding van het taakstrafverbod. Soms gebeuren er ook goede dingen.

Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt. Lees ze hier terug.