In het huidige klimaat, het sociale klimaat bedoel ik, zijn er nogal wat mensen die in aanmerking komen voor de titel ‘Meest gehate persoon van Nederland’, maar Johan Vollenbroek gooit daarvoor in sommige kringen zeker hoge ogen. En laten we wel zijn, hij heeft het er ook naar gemaakt.

Hoeveel snelwegen heeft hij inmiddels al niet geblokkeerd met zijn eeuwige ligfiets? Hoe vaak zich vastgeklonken aan de pijplijn voor de CO2-opslag van Rotterdam? Steeds weer dringt hij binnen op boerenerven om hooibalen in brand te steken, en als hij zich niet vastplakt aan De Stier van Paulus Potter dan bestormt hij wel een concertzaal tijdens Het Carnaval der Dieren, zelfs de kunsten zijn bij hem niet veilig.

Geen wonder dat hij mails ontvangt waarin staat dat hij ‘hartstikke dood’ moet worden geslagen. Had hij de rechtszaak gewonnen tegen de Formule1 op Zandvoort, dan had hij moeten onderduiken, zei de politie. Hij wordt een ‘serieprocedeerder’ genoemd of, zoals gisteren op deze plek, een ‘klimaathooligan’.

De werkelijkheid is uiteraard anders. Vollenbroek doet met zijn organisatie Mobilisation for the environment (Mob) niets anders dan de overheid houden aan haar eigen wetten. Dat hij de regering daarmee telkens in problemen brengt, kan maar één ding betekenen: de regering hecht niet aan de wet. En dat is niet alleen schadelijk voor de natuur, maar ook voor de rechtsstaat. Over de uitwerking van wetten kan altijd juridisch worden getwist, en niet elke verloren rechtszaak is een klap in het gezicht van de regering. Maar in dit geval was het kabinet zo ontzettend gewaarschuwd dat je alleen maar kunt concluderen dat men welbewust over de schreef ging. Het resultaat – een stikstofcrisis die ook een wetgevingscrisis is – is een zoveelste aanslag op het vertrouwen in de overheid.

Al bij de invoering van de Pas (programma aanpak stikstof) gokte de regering, tegen advies van de Raad van State in, op toekomstige compensatie van stikstofschade, zonder die te kunnen garanderen. Dit werd in 2019 door de bestuursrechter afgeschoten, in een zaak die was aangespannen door Vollenbroek. In plaats van de stikstofuitstoot vervolgens serieus aan te pakken, in het belang van natuur, duurzame landbouw en woningbouw, koos de regering voor uitstel en voor een nieuwe uitholling van de wet. Er kwam een ‘bouwvrijstelling’, waarmee de uitstoot bij bouwprojecten buiten beschouwing mocht worden gelaten op grond van compensatie elders. De Raad van State adviseerde negatief, juristen waarschuwden dat dit niet kon, maar de maatregel kwam er toch. Het was voorspelbaar: weer ging Vollenbroek naar de rechter, met de uitspraak van woensdag als gevolg.

Over de consequenties van dit vonnis tref ik tegenstrijdige berichten; volgens de een gaat het hele land op slot, volgens de ander is er met afzonderlijke vergunningen – en beperking van uitstoot! – nog veel mogelijk. Ik kan dat niet beoordelen, maar in beide gevallen zal de regering moeten gaan regeren, en zich niet laten tegenhouden door omgekeerde vlaggen en wat dies meer zij.

Vollenbroek zegt altijd dat hij zijn organisatie direct op kan doeken als het kabinet zich aan de wet gaat houden. Zo’n gezagsgetrouwe hooligan zagen we nog nooit.

Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt. Lees ze hier terug.