Zo’n dubbele lading zou je elk kunstwerk gunnen: een tijdsbeeld te geven en vervolgens, vele jaren later, zelf tijdsbeeld te worden. Het werk waar ik het over heb stond tot dinsdagmiddag met zijn gezicht naar de wand, als een stoute jongen in de hoek van de klas, maar het zal ongetwijfeld in ere worden hersteld en meer aandacht krijgen dan ooit tevoren. Het is ook prachtig, zo is te zien op de afbeeldingen die de ronde doen. Een schilderij vol gewichtigheid, met fijne ironie getekend; zes heren in gelijke stemmige pakken en met gelijke ernstige blikken, voorzien van serieuze sigaren. Zo schilderde Rein Dool het college van bestuur van de universiteit van Leiden in 1976, en je weet meteen: ja, zo was het toen.

Maar ‘toen’ staat ter discussie, medewerkers van de Leidse universiteit – onder wie een hoogleraar en een decaan – trokken het schilderij vorige week van de muur vanwege te veel mannen en te veel rook. De artistieke afbeelding van de werkelijkheid van een halve eeuw geleden werkte ze op de zenuwen omdat die niet spoort met de werkelijkheid van nu: meer vrouwen, minder rook, al zijn we er nog niet. Ik ben ze daarvoor dankbaar, want zonder hun actie had ik dit schilderij niet gekend en ook niet geweten van de tentoonstelling die het Dordrechts Museum vanaf 11 december wijdt aan de 89-jarige kunstenaar.

Ik ben geen kenner, ik moet oppassen met het noemen van stromingen en richtingen, maar ik geloof wel dat ik een liefhebber ben van modern-realistische kunst, en wat ik van Dools werk zag deed me soms denken aan Co Westerik. Het leven uitvergroot en met gretigheid bekeken. Op de site van het Dordrechts Museum staat bijvoorbeeld het schilderij Sunny Home uit 2018, met tussen haakjes: ‘Bezoek aan Maarten Biesheuvel’. We zien twee figuren liggend in het gras bij een houten huis, met – denk ik – sigaren zwevend boven hun enorme hoofden. Erg aanstekelijk. Je begrijpt waarom het museum het volgende vermeldt over Dool: ‘Verwondering over de wereld, de medemens en zichzelf is wat hem drijft’.

Genoeg stof tot verwondering voor de oude kunstenaar: het huidige bestuur van de Leidse universiteit moest eraan te pas komen om zijn schilderij dinsdag weer aan de muur te krijgen, maar dat is ‘tijdelijk’. Een ‘divers samengestelde’ commissie moet gaan bestuderen hoe het werk ‘beter tot zijn recht kan komen’. Zoiets verwacht je rond een standbeeld van Jan Pieterszoon Coen, de Slachter van Banda, verantwoordelijk voor gruwelijk koloniaal optreden. Maar een portret van de zes leden van het universiteitsbestuur uit 1976?

Je kunt betreuren dat ze allen mannen waren, en natuurlijk is het ernstig dat het in onze geschiedenis zo lang heeft moeten duren voor vrouwen dezelfde rechten en behandeling kregen als mannen, voor zover dat al het geval is. Maar het is wel heel erg 2022 om je ergernis daarover af te reageren op een schilderij van 46 jaar geleden. En daarmee is dit werk dus ook een beeld van de tijd van nu geworden, een tijd waarin sommig wensdenken op hol is geslagen. De toekomst vorm te willen geven is iets anders dan het verleden te retoucheren.

Nou ja, binnenkort eerst maar eens naar Dordt.

Drie keer per week schrijft Stevo Akkerman een column waarin hij de ‘keiharde nuance’ en het ‘onverbiddelijke enerzijds-anderzijds’ preekt. Lees ze hier terug.