“1970'lerden önce saç kremi, sadece kadın kuaförlerinde kullanılan bir üründü. Kuaförler kremi saça uygularlar ve kremin etkisini göstermesi için müşteriyi duş başlığı içinde yarım saat bekletirlerdi. Daha sonra “Clairol” markası, ilk kez kişilerin evde uygulayabilecekleri bir saç kremini piyasaya sundu ve kutunun üstüne de kullanma talimatını yazdı:

1.⁠ ⁠Kremi saçınıza ovarak yayın.
2.⁠ ⁠Otuz dakika bekleyin.
3.⁠ ⁠Durulayın.
Fakat ikinci adımda yer alan “30 dakika bekle” önerisinin pratikte hiçbir faydası yoktu. Çünkü saç kremi zaten ilk 3 dakika içinde etkisini gösteriyordu.

“Bu saç kremi hikâyesi, tüketici psikolojisine dair çarpıcı bir ders sunar: İnsanlar, bir sonuca emek vermeden, hızla ulaştıklarında onun değerinden şüphe duyarlar. Clairol markasının eklediği “27 dakikalık gereksiz bekleme süresi”, ürünü kuaför deneyimiyle özdeşleştirerek güven inşa etmişti. Bu “hız tümseği”, sürece ciddiyet ve otantiklik kazandırmıştı.

Bugün siyaset, tıpkı o saç kremi kutusundaki talimat gibi, hayatımıza kasıtlı olarak friksiyonlar ekler. Vatandaşın iradesini sınamak, devlet otoritesini meşrulaştırmak, iktidarın ömrünü uzatmak için bu yapay pürüzler devreye sokulur. Çoğu zaman hiçbir faydası olmayan ama süreci “ağırbaşlı” gösteren bu gecikmeler, hem bireylerin sabrını test eder hem de iktidarın “bu iş öyle kolay değil” mesajını yaymasına hizmet eder.

Türkiye’de bürokrasi bunun en bilinen örneğidir. E-devlet çağında, nüfus müdürlüğünden tapu dairesine kadar pek çok işlemin hızla yapılabilmesi mümkünken, vatandaş hâlâ kuyruklarda, belgelerin peşinde, dilekçe sayfaları arasında süründürülür. Çünkü bu sürünceme, vatandaşa “devlet güçlüdür, ulaşması zaman alır” hissini verir. Tıpkı Clairol’un 30 dakikalık bekleme süresi gibi, işin özü ilk 3 dakikada hallolsa da geri kalan süre, sistemin ciddiyetini kanıtlamanın yolu haline gelir.

Seçim süreçlerinde de aynı friksiyon üretilir. Türkiye’de sandık güvenliği ve seçim sonuçlarının açıklanmasındaki gecikmeler, teknik nedenlerden çok politik tasarımların sonucudur. 2023 seçimlerinde Anadolu Ajansı’nın verileri yavaşlatması, seçmenlerde belirsizlik yaratarak iktidara manevra alanı açtı. Bu, tam anlamıyla........

© Tigris Haber