Email: [email protected]
Twitter: @demetce
Türkiye neden pahalı? Gelin bunu anlamaya çalışalım.
Yıllar önce Hürriyet Gazetesi’nde iş dünyasının önde gelen isimleriyle söyleşiler yaparken bir işadamı “İnsan makine gibidir. Zamanla bozulabilir. Para insanı bozar” demişti.
Ülkemin hiç kıskanç olmayan, hep belgesel izleyip, sadece caz dinleyen insanından epey bir tepki gelmişti. Bazı meslektaşlarım da beni arayıp “Kişi kendinden bilir herkesi” benzeri sözler etmişti.
Bana en çok tepki gösterenlerden bir meslek büyüğüm ise yıllar yıllar sonra benden ‘telif’ karşılığı bir yazı almış ancak emeğimin karşılığını hiçbir zaman ödememişti. Aşırı ‘doğrucular’ bana hep ‘aşırı şüpheli’ gelir!
***
Yale Üniversitesi’nde araştırmacı olan ekonomist Keith Chen ve psikolog Laurie Santos 2005 yılında maymunlara ‘para’yı öğretmeyi denedi. Bütçe yapmayı öğrenen, kumar oynarken insanlar gibi irrasyonel kararlar veren kapuçin maymunları, araştırmayı yürütenleri şaşkına çeviriyordu. Para kazanmakta güçlük çeken bazı dişi maymunlar fuhuşa meylederken bazı erkek maymunlar ise ‘banka’ adı verilen sepetleri soymaya kalkıştı. Maymunlar alemindeki bozulma dehşet verici biçimde seyrettiği için deneye son verildi.
Paranın insan davranışları üzerindeki etkisini anlamak için Monopoli oynayanları inceleyen araştırma şu sonuçları buldu: Oyunda sonradan zengin olanların çoğu daha gürültücü oluyor, masadaki atıştırmalıklardan daha fazla tüketiyor, başarılarıyla böbürleniyor.
Başka bir araştırma ise yoksulların orta kesime oranla bağış yapmak konusunda daha eli açık olduğunu gösterdi.
Evet, para bozar. Gelelim enflasyonun ne kadar bozduğuna…
***
Türkiye’nin 9. cumhurbaşkanı Süleyman Demirel enflasyon için şöyle demişti: “Enflasyon devletleri yıkan bir olaydır. Milletleri içinden........