Diğer

T24 Haftalık Yazarı

02 Haziran 2024

50 yıl önce 23 Mayıs 1974'te Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 27. Dünya Sağlık Asamblesi'nde (DSA) Genişletilmiş Bağışıklama Programı'nı oluşturduğunu duyurdu. Geçen 50 yılda, bağışıklama programı 101 milyonu 1 yaşın altında olan toplam 154 milyon hayat kurtardı. Bağışıklama programının başarılarının kutlandığı ve önümüzdeki 50 yıl için yeni sözlerin verildiği EPI50 stratejik yuvarlak masa toplantısı 28 Mayıs 2024 tarihinde Cenevre'de 77. DSA toplantısının bir yan etkinliği olarak düzenlendi. DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus yanı sıra UNICEF, Gavi, CEPI, Bill ve Melinda Gates Vakfı temsilcileri ve ülke sağlık bakanlarının katılımıyla gerçekleştirilen stratejik yuvarlak masa toplantısında ben de davetli olarak 50 yılda gerçekleşen yenilikleri, buluşları kutlamak ve geleceğe yönelik perspektiflerle ilgili geçtiğimiz ay yitirdiğimiz, hayatını halk sağlığına adamış sevgili John S. Lloyd'un anısına bir sunum yaptım.

GBP'nin kurulmasında çiçek hastalığının ortadan kaldırılmasına yönelik başarılı ilerleme çok önemli bir rol oynadı. GBP ile hız kazanan girişim 1980'de çiçek hastalığının dünya yüzünden kökünün kazınması ile tarihe bir kilometre taşı olarak geçti. 1974'te duyurulan program hedeflerinde çiçek hastalığı yanı sıra, tüm çocukların 6 temel çocuk hastalığına (tüberküloz, difteri, tetanos, boğmaca, çocuk felci ve kızamık) karşı aşılanması hedefi yer alıyordu. Bugün GBP, 13 hastalığa karşı aşılamaya yönelik evrensel öneriler ve diğer 17 hastalık için de özel öneriler içeriyor. Ayrıca bağışıklamanın kapsamı da çocuklardan öte, ergenlere ve yetişkinlere kadar genişlemiş durumda.

Aşı programı performansının bir göstergesi olan difteri-tetanos-boğmaca (DTP3) aşısının üçüncü dozunun küresel kapsamı, 1974'te GBP başladığında yüzde 5'in altındayken, 2019'da COVID'den önce yüzde 86'ya yükselmişti. Pandeminin getirdiği olumsuz etkilerle özellikle çocukluk çağı aşı programlarının gerilemesi nedeniyle bu oran ne yazık ki bugün için yüzde 84'e gerilemiş durumda.

Geçtiğimiz günlerde DSÖ'nün öncülük ettiği, DSÖ yanı sıra, dünyanın sayılı araştırma kuruluşlarından bilim insanlarının katıldığı Genişletilmiş Bağışıklama Programının başlangıcından bu yana aşılamanın küresel çapta halk sağlığı üzerindeki etkisini ölçmek amacıyla yapılan tarihi bir çalışma Lancet'te yayınlamdı.

Araştırmacılar, bu modelleme çalışmasında, GBP'ndaki 14 patojene karşı 50 yıllık aşılamanın küresel ve bölgesel halk sağlığı etkisini tahmin etmek için bir dizi matematiksel ve istatistiksel model kullandı. Modellenen patojenler için, 1974'ten bu yana uygulanan tüm rutin ve tamamlayıcı aşıların kapsamını göz önünde bulundurarak ve geçmişte aşılamanın olmadığı varsayımı ile her yaş grubu için önlenen olum ve hastalık oranlarını hesapladılar. Daha sonra bu modellenmiş sonuçları, aşılamanın bu dönemde küresel olarak azalan bebek ve çocuk ölüm oranlarına katkısını hesaplamada kullandılar.

Geçtiğimiz 50 yıl önemli kilometre taşlarına tanık oldu. 1974'te GBP'nin kurulmasının ardından 1979'da Pan Amerikan Sağlık Konferansı kararı ile Pan Amerikan Sağlık Örgütü (PAHO) Döner Fonu kuruldu, bu fon aracılığıyla aşıların, enjektörlerin ve soğuk zincir ekipmanlarının uygun fiyatlarla toplu alımını ve erişimini artırdı. 1982'de UNICEF, GOBI olarak bilinen, büyümenin izlemesi, oral rehidratasyon tedavisi, emzirmeyi teşvik ve bağışıklama odaklı Çocukların Hayatta Kalma ve Gelişim Devrimi'ni başlattı. GBP'nin ilk standartlaştırılmış aşı takvimi 1984'te hayata geçirildi. 1990 Çocuk Aşıları Girişimi'nin kurulmasına tanık oldu, girişim aracılığıyla GBP'nin performansını artırabilecek aşıların geliştirilmesini hızlandırmayı amaçlandı.1999'da DSO Genel Direktörü tarafından,........

© T24