Diğer
16 Haziran 2024
Yurt dışına çıkış harçlarının 1.500 TL’ye çıkarılması haberi düşünce, yurt dışına giden veya gitmeye heveslenen hemen herkesin gündeminde olan ama zaman zaman su yüzüne çıkan tartışma yeniden alevlendi: Bu har(a)cı neden ödüyoruz?
Bu konuda etraflı bir çalışmayla karşılaşmadığım için kısaca da olsa bilgi gereği verme gereği duydum:
Türkiye’de yurt dışı çıkışlarda para verilmesi yeni bir uygulama değil. Bu konuda 1963 yılında bir kanun çıkarıldığını görüyoruz. Dış Seyahat Harcamaları Vergisi Kanunu ismindeki bu Kanun’un gerekçesinde, o zamana kadar “İstikrar Fonu primi” olarak yürütülegelen uygulamanın, vergi niteliği kazandırıldığı söyleniyor.
Bu ifadeden, daha önceden de yurt dışı çıkışlardan para alındığını anlıyoruz.
1963 tarihli Kanun, Türkiye’deki şahısların her türlü dış seyahatlerdeki harcamaları, bu kanun gereğince “Dış seyahat harcamaları Vergisine tabi” kılmış. Kanun, bu verginin alınacağı kişileri (i) Türkiye’de mukim gerçek ve tüzel kişiler ile (ii) İkameti olmasa bile “fiilen Türkiye sınırları içinde bulunan gerçek kişiler” olarak göstermiş.
Bu dönemde alınan para, bir nevi tüketim vergisi gibi düzenlenmiş.
Mezkûr Kanun, 1984’te kaldırıldı. Fakat aynı gün (17 Mart 1984) çıkarılan Toplu Konut Kanunu’nda (md. 2/d) yeni kurulan Toplu Konut fonunun finansman kaynakları arasında şu kalem de sayılmıştı:
“Yurtdışı çıkışlardan çıkış başına alınacak en çok 100 Amerikan Doları karşılığı Türk Lirası ve Kuzey Kıbrıs Türk Devleti İçin çıkış başına en çok bunun yarısı kadar Amerikan Doları karşılığı Türk Lirasından (…) (Bu harçtan, hac çıkışları dahil, kimlerin muaf tutulacağını veya istisnadan yararlanacağını tespite Bakanlar Kurulu yetkilidir.)”
Bakanlar Kurulu’nun takdiri 50 dolar olmuştu.
Bu Kanun, ayrıca birtakım istisnalar saymıştı ki bunların arasında sağlık amacıyla gidenler, sınır boyunda yaşayanlar, hac seyahatine gidenler, TIR şoförleri ve her türlü yabancı uyruklular, ticari amaçla seyahate çıkanlar gibi kategoriler vardı.
Takip eden 12 yıl (1984-1996) boyunca istisnalar arttı: Bu genişleyen istisnai kategorilerin arasında, yurt dışı kuruluşlarımızda sürekli görevi bulunan kamu personeli, bunların eş ve çocukları ile bakmakla yükümlü oldukları ana ve babaları; yurt dışında öğrenim gören öğrenciler, bazı uluslararası futbol müsabakalarına gidecek olan taraftarlar, ticari amaçlı karayolu taşıtı yolcuları, bilimsel etkinliklere gidecek bilim insanları, turizm bakanlığı belgeli işletmeler ve Bosna Savaşı sırasında bu ülkeyi ziyaret edecekler veya komşu ülkelere deniz ve kara yolu ile günübirlik gidenler sayıldı.
Ayrıca bazı daraltma ve değişiklikler de yaşandı. Örneğin tüm hac ziyaretleri için tanınan muafiyet sonradan, hac seyahatine ilk defa gidenler biçiminde daraltıldı. Göçmen veya mülteci olarak Türkiye'ye gelip, Türk vatandaşlığına alınmış kişilerden aile ziyareti için çıkışları için (çocukları için yarı oranda) 50 dolar alınması, sınır ticareti yapanlar için daha düşük bedel öngörülmesi de bunlardandı. KKTC ziyaretleri ilkin 90 gün için muaf kılınmışken, sonradan tamamen muaf hâle geldi.
1996 yılına gelindiğinde herkes harçtan muaf kılındı.
2001’de ise harç uygulaması geri geldi, 50 dolara........