Diğer

21 Aralık 2025

İpek Duben

İpek Duben, sanatçı kimliğinin başlarında 1970’lerde yaptığı işlerle Galerist’te. Serginin başlığı da zaten ’İpek Duben ‘70’, küratörleri Amira Arzık ve Farah Aksoy. Öyle bir sergi ki İpek Duben bir ölçüde kendini ele veriyor ve bize sanat pratiğinin başlangıcını, ilk işlerini, bu işlerin sonrakilere nasıl yön verdiğinin haritasını çiziyor.

İpek Duben Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nden mezun olduktan sonra ABD’de 1963’te Agnes Scott College’de Felsefe lisansı, 1965’te Chicago Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi yüksek lisansını tamamladı. 1971’e kadar da doktorasının tez aşamasına kadar geldi. Sonra ne yaptı dersiniz? Ailesini ve doktora hocalarını kızdırma pahasına bütün bunca eğitimini bırakıp sanata yöneldi. Her öğrendiğini akademik olarak destekleme alışkanlığındaki kişiliği bu kez onu İstanbul’dan Chicago’ya değil New York’a yönlendirdi ve soyut dışavurumculuk alanında eğitim veren New York Studio School’a yönlendirdi. 1972-76 sanat eğitimi yılları sanatçının hem yaşam hem de düşünme biçimini dönüştürdü. İşte biz de Galerist’teki bu sergide tam da bu yıllarda sanatçının pratiğini adım adım izliyor, resimlerini değil, ilerideki işlerinin ya da sanat pratiğinin temellerinin nasıl atıldığını öğreniyoruz. Sergiyi İpek Duben’le gezerken kendisini sanata heveslendirenin Kuzgun Acar olduğunu söyleyip onun sanatının etkisinden kalarak yaptığı duvardaki resimleri de gösteriyor.

New York Studio School kurucuları arasında olan Alman asıllı Hans Hoffman (1880-1966), dünya savaşı kargaşası arasında Avrupa’dan kaçıp New York’a gelip yerleşen, ‘push and pull’ tekniğini uygulayan (Türkçede fırça darbeleriyle yüzeyde itme ve çekme eylemi diyebiliriz) figürlerle değil, soyut çizigiler, renk ve biçimlerle perspektif gibi bir derinlik, boşluk ve hareket yanılsamaları ve mekan yaratan bir eğitmen ve sanatçı. İpek Duben de Hoffman’ın öğrencilerinin öğrencisi. Duben; “Espasla olan mücadelem giderek, gelişerek, katmanlaşarak, kolajlarla desteklenerek son halini aldı. Bunlar soyut işler. Ben daha sonra figür çok yaptım ama figürü de soyut bir form olarak düşündüm hep. Bu okuldaki hocalar renklerle mekân yaratıyorlardı. Perspektif derinliği yok, düz bir mekânı, bir tuvali, bir kağıdı, mekan içinde oynayarak onu hareketlendirip dar derinlik verme tekniği öğretildi o okulda bana. Bu anlayış, ‘sığ’ mekân, ‘sığ’ espas benim bütün işlerimde var. Yalnız bende olan birşey değil, modernitenin içinde bu ‘pull ve push’ lar var. Ben de o dönemin bir öğrencisiyim. Sonra da o temelden kendi imzamı geliştirdim. Resmi bir dil olarak görmek ve o dili kendi dilime çevirmek bende yöntem olarak yerleşti. Minyatür tekniğiyle (flat surface – düz, iki boyut) soyut dışavurumculuk birleştirilince, figürü bir şablon olarak kullanarak ve süsleme sanatını referans vererek İpek Duben imzası gelişti” diye anlatıyor sanatsal kişiliğini geliştirilmesini.

Söylemeden geçemeyeceğim, İpek Duben sohbetimiz sırasında okulundan sık sık; “New York Studio School, abstract expressionism-soyut dışavurumculuğun okulu, Avrupa sanatının Amerika icrasıdır bu” diye bahsediyor, “Benim öğrenciliğimin son yılı 1976. 70’lerde New York’ta kavramsal, feminist, performans, happenings, bütün bu sanat dalları çok kuvvetliydi. Ben derin temelli bir sanat eğitimi almak istediğim için o okulu seçmiştim zaten. Duygu, estetik ve ifade; kafayla değil de, elle, gözle yapılan bir eğitim almak istedim, kendi kendimi keşfetmek istedim. Biliyor musunuz kendimi keşfetmek 10 yıl sürdü” diye ekliyor. İpek Duben’le sohbet çok keyifli, çünkü bilgili bir kişi ve dönemler arası ufuk turu yapması hoşuma gidiyor.

Her çerçevesinde kopkoyu kapkara siyah kullanmasının nedenini soruyorum. “Siyah tehlikeli bir renk. Siyah bir nokta bir boşluğun bir yüzeyin üzerine damladığı an leke bir hacim yaratıyor. Kâğıdın dokusu da pigmentin akışını yönlendiriyor. Bu alfabenin A’sı ise alfabenin gelişmesi de var. İşte orada da espas ile uğraşıyorsunuz. Kâğıt,........

© T24