Diğer

T24 Haftalık Yazarı

28 Temmuz 2024

Bu "Renkler âlemi" yazı dizimin ilk bölümünde dilimin döndüğü kadar renk teorilerini, sınıflandırılmalarını, sanayiden sanata, görüntü teknolojilerine kadar renklerin sayıları üzerindeki iddiaları, tartışmaları, buluşmaları anlatmıştım. Dönüp dolaşıp aynı şeyleri tekrar etmek istemiyorum. İster RGB'deki üç, ister CMKY'deki dört olsun, ister nasıl ortaya çıktığı anlaşılmayan ama okullarda öğretilen yedi temel renk, hepsinde, her zaman ana renklerden biri olan maviden bahsetmek istiyorum bugün.

Çeşitli renk çarkları yaratılmıştı tarih boyunca, hatırlayacaksınız, günümüzde sanayide ve her türlü yaratıcı sanatta renk çarkı üç kademeli. Birinci kademede kırmızı, sarı ve mavi var; ikinci kademede (birinci kademe renklerin karışımından elde edilen) yeşil, turuncu ve eflatun; üçüncü kademede ise (bu defa birinci ve ikinci kademe renklerin karşımından elde edilen) mavi-yeşil, kırmızı-eflatun gibi renkler.

Bir adım daha atarak çarkı tam ortasından dikine bölersek bu kez sıcak renkler (kırmızılar, turuncular, sarılar) ile serin renkleri (maviler, yeşiller, eflatunlar) elde ederiz. Sıcak renkler enerjiyi, parlaklığı, hareketi ifade eder, serin renkler ise sükûnet, barış ve huzuru.

Geldik böylece maviye, benim rengime, sükûnet, barış ve huzura! Havanın, gökyüzünün rengi mavi. Dingin suların, denizlerin rengi mavi. İnsana güven veren mavi. Açıktan koyuya mavi, ton ton mavi ve elbette, hepsinin ötesinde, hayranı olduğum, kendimi kollarına attığım Bodrum Mavisi. "Deniz baştan başa masmavi bir gülüştü," demiş Bodrum'u Bodrum yapan, Halikarnas Balıkçısı diye bilinen Cevat Şakir Kabaağaçlı. Üstelik, "Yokuş başına geldiğinde, Bodrum'u göreceksin. Sanma ki sen geldiğin gibi gideceksin!" de demişti, işte ben gitmemecesine bağrındayım Bodrum'un ve mavisinin. (Ah, hele yazları büyükkentlilerin işgaline uğramasa!)

Kaç kişi biliyor acaba geleneksel Bodrum evlerinin pencere ve kapı çerçevelerinin mavi boyanmasının akrep, çıyan ve diğer haşerelerden korunmak amacı taşıdığını? Çivit mavisine benzer bu mavi boya, göz taşı dediğimiz taştan elde edilir.

Mavi ya da koyu tonu olan lacivertin aynı zamanda insana güven verdiği bilinir. Saygının, uyum sağlamanın da ifadesidir. Bu nedenle genellikle polis üniformaları mavi/laciverttir. Ciddi olmak gerektiğinde "Laciyi çeker" gideriz. İş görüşmelerinde lacivert giymemiz önerilir.

Ama bilmeliyiz ki mavi bir yandan da yalnızlığın, uzağın, melankoninin, hüznün, kırgınlığın, depresyonun, soğuğun, buz gibinin rengi. Afro-Amerikalıların "Blues" müziği doğrudan hüznün müziğidir, kölelik dönemlerinde çekilen acıları, ayrımcılığı yansıtan müziktir.

Polonyalı büyük film yönetmeni Krzysztof Kieslowski'nin üçlemesinin ilk filmi olan "Mavi" aynı çizgidedir. Eşini ve kızını bir kazada kaybetmiş olan Julie'nin derin hüznü ifadesini mavide bulur.

Buna karşılık Kemal Sunal'ın Emel Sayın'ı bir halıya sarıp, mavi arabanın tepesinde kaçırdığı, Ertem Eğilmez'in insanı sarmalayan, sıcacık, muzip filmi "Mavi Boncuk" da var elbette!

Mavi deyince mavi nazar boncuğumuzu ve "mavi boncuk dağıtmak" deyimimizi, ortalama olarak her 2.7 yılda meydana gelen mavi ayı, bizim "kırk yılda bir" deyimimizin İngilizce karşılığı "once in a blue moon" sözünü, ilkokullarda giyilen mavi önlüğü, "mavi yakalılar" yani işçi sınıfını, seks sahneleri dolu "mavi film"leri, asalet ifade eden "mavi kanlı" sözünü, mavi lazer ışınını, en bilinen mürekkep rengi maviyi de unutmayalım bu arada...

Pek çok tonu var mavinin, uçuk maviden laciverte kadar. Türkçede hepsinin tam karşılığı var mı diye araştırmaya kalkıştım, neler buldum neler! Ülke adlarını taşıyan maviler bile........

© T24