Diğer
11 Nisan 2024
İngilizceden gelenler ufak ufak artmaya devam ediyor. Daha önce gelmiş olanlar anlam değişikliğine uğrayabiliyor ya da çeşitlenebiliyor. Önemli bir bölümü, dilbilimin "ödünçlemeli çeviri" dediği yoldan gelenler.
Bu yordama gündelik dilde "sözcüğü sözcüğüne" ya da "motamo(t) çeviri" diyoruz, Fransızca mot-à-mot'dan gelme. AKDTYKTDK sözlüğü sondaki T'yi atmamış, "motamot" ve "motamot çeviri" diye iki ayrı madde halinde vermiş. Sözlüğün internetteki seslendirme olanağı sondaki T'yi telaffuz ediyor, yani bir anlamda Türkçeleştiriyor sevgili Ömer Asım Aksoy. Siz olsanız kaynak dilin esas alınmasını isterdiniz, onu "doğru" sayardınız. Bu konuda size katılamıyorum ne yazık ki. Günümüz bilimi sözcüğün kullanıma girdiği dilde aldığı biçimi "doğru" kabul ediyor, dillerin "doğal" eğilimi böyle çünkü. Uygulamada her iki söyleyiş de yer bulabiliyor. Herhangi birinin üstün gelmediği koşullarda her iki telaffuza da yer vermek gerekebiliyor.
AKDTYKTDK sözlüğünün verdiği tanım ise işleri karıştırıyor: "Aslına bağlı kalınarak yapılan çeviri" demiş "motamot çeviri" terimi için. Yanıltıcı olabilecek bir tanım. Her iyi çevirmenin bir numaralı ölçütü değil midir "aslına bağlı" kalmak? En "serbest" çeviri bile aslına belirli ölçülerde sadık kalmak, yani sözcüğün geldiği bağlamı gözetmek ve o bağlamın yeniden kurulabilmesine zemin hazırlamak zorundadır, "Motamot çeviri" terimi ise tam da bağlamlar arasında denklik kuramayan "çeviri"ye verilen addır; şu "çeviri kokuyor" dediğimiz türden metinleri işaret eder... Gerçi AKDTYKTDK da "motamot" sözcüğünü tanımlarken "kelimesi kelimesine" demiş ama, tanımlar netleşmemiş.
Her neyse. Sözcüğü sözcüğüne çeviri, zaman zaman dikkat çekmekten kendimi alamadığım üzere, başka dillerden sözcük ya da terim alınırken kullanıldığı görülen başlıca üç yordamdan biri. Aşağıda İngilizceden bu yolla buyur edilen az çok yeni birkaç sözcük ve sözceye değiniyorum. Her zamanki gibi, geleceğin dil tarihçilerinin dikkatine!
"Aksiyon almak (to take action'dan)". Geleli epey oldu, bir yazımda değinmişliğim de vardır. Zaman içinde epey yerleşti ve "gelişti". Şu aralar Türkçede var olan şu kavramları karşılamak için kullanılıyor: 1) önlem almak (to take necessary actions: gereken önlemleri almak) 2) gerekeni yapmak; 3) harekete geçmek. İngilizcedeki karşılıklarından biri olan "dava açmak" anlamında........