Diğer

T24 Haftalık Yazarı

15 Kasım 2025

Akşam saat 10:00.

Süpermarketteki makarna reyonunun önünde donup kalmışsın.

Tüm gün e-postalar, toplantılar, yapılacaklar listesi...

Beyninde 27 sekme birden açık gibi hissediyorsun.

Günün başında kolayca verebildiğin kararlar artık ağır geliyor.

Basit bir “hangi sosu alsam?” sorusu bile içinden çıkılmaz hale geliyor.

Bu durum tembellik değil, iradesizlik de değil.

Bu, psikolojide karar yorgunluğu (decision fatigue) denilen çok gerçek bir olgu.

Karar yorgunluğu, gün boyunca çok fazla karar verdikten sonra karar kalitesinin düşmesi anlamına gelir. Kısacası, ne kadar çok seçim yaparsak, her biri o kadar zorlaşır. Araştırmalara göre ortalama bir insan günde 35.000’den fazla karar veriyor evet, hangi e-postaya yanıt vereceğinden hangi müziği açacağına kadar her şey sayılıyor. Bu kadar kararın sonunda zihinsel enerji tükeniyor.

Bir klasik araştırma bunu çarpıcı biçimde kanıtlamıştı: İsrail’deki hâkimlerin şartlı tahliye kararları incelendiğinde, sabah saatlerinde tahliye oranı yüzde 65 iken, öğle yemeğinden hemen önce neredeyse sıfıra düşüyor. Yemekten sonra? Tekrar yüzde 65’e çıkıyor. Dava aynı, suç aynı. Değişen tek şey, hâkimin beyni. Yani yorgun zihin, en kolay karara “Hayır.” sığınıyor.

Peki neden oluyor bu? Çünkü beynimizin karar verme ve özdenetim için sınırlı bir enerjisi var. Her karar, büyük ya da küçük, o enerjiden biraz götürüyor. Üstelik gün içinde tamamlanmamış işler de zihni meşgul ediyor. Zeigarnik etkisi denilen bu olguya göre, bitmemiş işler beynin “arka plan sekmelerinde” açık kalıyor. Bir deneyde insanlar, tamamladıkları görevlere göre tamamlamadıkları görevleri yüzde 90 oranında daha fazla hatırlıyor. Üzerine bir de sürekli uygulama değiştirme (multitasking) eklendiğinde, tablo daha da kötüleşiyor: Her kesintiden sonra odaklanmaya yeniden dönmek ortalama 23 dakika sürüyor. Günün sonunda zihinsel kaslar tamamen bitmiş oluyor.

Hiç kimse karar yorgunluğuna bağışık değil ama bazı insanlar onu ustalıkla yönetiyor.

Sabah ne giyeceğini, ne yiyeceğini, hangi yoldan gideceğini her gün yeniden düşünme. Obama’nın yaptığı gibi rutinler oluştur. Kahvaltını, giyim tarzını, günlük........

© T24