Diğer
20 Ağustos 2024
Büyük bir sahne; tek sıra halinde dizilmiş onlarca insan... Yaşlısı var, genci var. Kimisi neşeli görünüyor, kimileri ise önüne bakıyor. Merak ediyorum; neden bazıları mahcup önüne bakıyor? Uzunca boylu bir kişi, sırtı izleyenlere dönük, biraz öne eğilerek insanlara bir şeyler söylüyor.
Biraz yakından bakınca, bu kişinin dizilmiş insanlara rozet takmaya çalışan Türkiye Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olduğu anlaşılıyor. Diğer partilerden veya bağımsızlardan partisine transfer edilen iki milletvekili ve 13 belediye başkanına partisinin rozetini takıyor.
Daha doğrusu takmaya çalışıyor. Anlaşılan rozeti takmak kolay değil, Cumhurbaşkanı zorlanıyor. Aklıma bir sürü soru takılıyor. Ülkenin tüm vatandaşlarının Cumhurbaşkanı olarak neden “Sen artık bizdensin” anlamında şaibeyle transfer edilenlere rozet takıyor? Neden vatandaşları “biz” ve “onlar” diye ayırıyor?
İki gün sonra bu ayrımcılık Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kan akıtacak dereceye varıyor. Cumhurbaşkanının partisinden birisi, kürsüde “Vekilimize büyük haksızlık yapılıyor” duygularıyla konuşan konuşmacının üstüne yürüyüp yere seriyor. Meclis, konuşma değil kavga yeri oluyor.
Aynı günlerde Türkiye’nin 80’den fazla yerinde ormanlar yanıyor. Ormanlarımız yanarken, Cumhurbaşkanından ses çıkmıyor. Önce siyasi transfer hesaplarının, sonra mecliste “kaba kuvvet ile verilen ders”in içine çok dalmış olmalı. Çok meşgul yani.
Halbuki Cumhurbaşkanı, Devlet Başkanıdır. Öncelikle, devlete, kurumlarına, orman gibi varlıklarına zarar verebilecek tüm olaylarla yakından ilgilenmesi, çareler düşünmesi ve uygulatması gerekir. Ancak Cumhurbaşkanından bir tepki bile duymuyoruz.
Tepkide ve önlemlerde gecikmeyi 6 Şubat depremlerinde de görmüştük ve binlerce insanımızın yaşamı ile ödemiştik. Devlet ve kurumları nereye evriliyor? Devlet gerçekten böyle tepkisiz ve kırılgan hale mi geldi?
Bu yazıda bu sorulara yanıt vermeye çalışıyorum. Bu bağlamda, “Kırılgan Devletler Endeksi”ne (FSI: Fragile States Index) bakıyorum. Bu endeksi 2 yıl önce de değerlendirmiş ve Türkiye’de devletin kırılganlığının giderek arttığını söylemiştim.
FSI endeksi, 12 kırılganlık maddesine 0 ile 10 arasında verilen notların toplamı ile oluşturuluyor. Kırılganlığa çok etki yapan madde 10’a kadar yükselen değerler alabilir. Az katkı yapan madde ise 0’a kadar azalan değerler alabilir. Böylece FSI endeksi en kırılgan devlet için 120, hiç kırılgan olmayan devlet için 0 değerini alabilir.
Bir ABD sivil kuruluşu olan Barış İçin Fon (FFP, Fund for Peace) tarafından hazırlanan ve notlanan kırılganlık maddeleri kısaca şöyledir;
1) Devlet güvenlik sağlamada zayıf, resmi devlet güçleri yetersiz; organize suç örgütleri, paralel silahlı güçler, özel korumalar varsa
2) Yönetici gruplar kamplara ayrılmış, birbirlerine ayrımcılık, partizanlık, ötekileştirme yapıyorsa
3) Muhalif gruplara karşı haksızlık, kindarlık var; siyasi lider tüm toplumu temsil etmiyor; uzlaşma yok, gerginlik varsa
4) Büyüme, istihdam, cari açık (enflasyon yok) bakımından ekonomik gerileme varsa
5) Ekonomik bölgesel eşitsizlik belirgin ise (kişisel gelir dağılımı yok)
6) Dış göç ve dış beyin göçü yoğunsa (devlete ve ekonomiye güvensizlik ve küskünlük var, devletin kapasitesi kısıtlanıyor)
7) Devletin meşruluğu azalıyorsa (yolsuzluk yaygın, devlet kurumlarına güven az, seçimlerde halkın önemli bölümü temsil edilmiyor)
8) Eğitim, sağlık, elektrik, su, internet, çevre temizliği... hizmetleri aksıyorsa, düşük nitelikli ise
9) İnsan hakları ihlali ve adaletsizlik varsa (adalete güven azalmış, bağımsız medya ve demokratik haklar kısıtlanıyor)
10) Nüfus artışının getirdiği baskılar ve yetersizlikler varsa
11) Sığınmacılar ve mülteciler yoğunsa (bunlar devletin etkin işleyişini ve vatandaşlarına kaynak ayırmasını sınırlıyor ve sosyal sorunlar yaratıyor)
12) Dış baskılar çoksa; başka devletlerin ve uluslararası kuruluşların baskıları varsa
Bunlarla devlet kırılganlığı artıyor demektir.
Önce Türkiye’de devlet için verilen kırılganlık notunun belirlediği devletler sıralamasındaki yerine........