Alev Alatlı Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri töreninde yaptığı konuşmada yasal olanın helal olamayabileceği, dolayısıyla asıl problemin yasal olanın aynı zamanda helal olabilmesi imkânını üretmek olduğunun altını çizmişti: “Çünkü her yasal hak helal değildir ve olamaz!”. Ahlâki olan zaten helaldir. Dolayısıyla sorun, yasaların ne kadar ahlâkı göz önüne aldığıdır.
Ve örnekler veriyordu yaşamda karşılaşılan bu açmazlarla ilgili. Örneğin, eski mahallelerde yaşamış olan o dayanışma duygusuna atıfla gelinen noktayı anlatıyordu: “Keza iflas eden kardeşinizin haraç maraç satışa çıkarılan evini satın almanız yasal hakkınız olabilir ama helal değildir.” Aslında bu, değerlerin nasıl dönüştüğünün çok çarpıcı bir örneği. Mahallede bir komşu esnaf maddi sıkıntı yaşadığında, o yoğun ilişkiler ağında mahalle bundan mutlaka haberdar olur ve komşusunun bu sıkıntısını çözebilmek için bir araya gelir ve çözüm üretilirdi. Sıkıntılı komşunun bu durumundan dolayı acil satışa çıkardığı malları piyasa koşulları nedeniyle düşen fiyatı fırsat olarak görülmezdi. Çünkü bu bireyin lehine olsa da ahlâka mugayirdi. “Komşusu açken kendisi tok yatan bizden değildir” düsturu bir söz olarak değil, davranışlarda hala yaşıyordu.
Bir diğer örnekte sıklıkla karşılaşılan imar durumlarına atıf yapar Alatlı: “İmar ruhsatı olan bir müteahhit şehrin ufkuna tecavüz ederken yasal olarak suçsuzdur ama yaptığı iş helal değildir.” Kadim değerlerde dünyada yapılan her müdahale diğerini göz önünde bulundurur. Eski mahallelere baktığımızda komşunun sokağı görme açısını engellememek için geometrinin tüm imkânlarının kullanıldığını görürüz. Bu, diğerine saygının bir göstergesidir. Aslında diğeri de yoktur. Diğeri bizizdir. Dolayısıyla imar ile tecavüz ettiğimiz de bizim hakkımız ile ilgilidir.
Aleksandr Soljenitsin de 1978 yılında Harvard Üniversitesi diploma töreninde benzer uyarıyı yapmaktadır: “Bir kişi yasal açıdan haklı olsun yeter, başka bir şey gerekmez, hiç kimse buna rağmen tamamen haklı olmayabileceğini söyleyemez ve........© SuperHaber