Abdoulaye Wade, 1961 yılında Fransa’da hukuk ve ekonomi doktorası yaptıktan sonra memleketi Senegal’e dönen heyecanlı bir gençti. Genç hukukçu memleketi Senegal’in heyecanına ortak olmak için dönmüştü. Yıllarca Fransa tarafından sömürülen Batı Afrika kolonisi, bağımsızlığının birinci yılını kutluyordu. Wade, bağımsızlığın verdiği heyecanla ülkesine dönen birçok eğitimli Frankofon Senegalli genç gibi Afrika’da örnek bir demokratik hukuk devleti inşa etmek istiyordu. Fakat henüz birinci yaşını yeni kutlayan bu genç cumhuriyet,gençlerin heveslerini kısa bir sürede kursağında bıraktı. Ülkenin karizmatik kurucu kadrosuCumhurbaşkanı Leopold Sedar Senghor ve Başbakan Mamadou Dia arasındaki siyasi çekişme Senegal’in ayarlarını henüz kuruluş aşamasında bozdu. Senghor daha ılımlı ve pragmatik bir sosyalistken, Dia katı bir sosyalistti. Dia, hükümet yetkililerinin kişisel harcamalarını eleştiriyor, daha sert ekonomik tedbirler alınmasını, gerekirse Fransa ile ekonomik ilişkilerin sekteye uğratılması gerektiğini savunuyordu. İkili arasındaki ayrım derinleşince Senghor, meclisteki vekilleri aracılığıyla Dia hakkında güvensizlik önergesi verdi. Dia’nın güvensizlik oylamasını engellemeye çalışması, vekilleri meclise sokmaması Senghor’u öfkelendirdi. Günün sonunda Dia meclis oyuyla görevden alındı, Senghor tarafından darbeye teşebbüsle suçlanıp ömür boyu hapis cezası aldı. 12 sene hapiste kaldı, ancak Senghor’un yumuşama döneminde hapisten çıkabildi.
Senegal Cumhurbaşkanı Senghor ve Başbakan Dia
Senegal daha henüz kuruluş aşamasında çift başlı bir yürütmenin ve güçlü bir denetimin öngörüldüğü parlamenter sistemi terk etmiş, Senghor’a muhalefetin yasak olduğu, çok partili ve sesliliğinin olmadığı bir başkanlık sistemine geçmişti.
Ülkesine büyük umutlarla gelen Wade ise, eski başbakan Dia’nın avukatlığını üstlenmişti. Oy pusulalarında, meydanlarda ve meclislerde muhalefet yasaktı. Muhaliflerin yargılandığı davalar genç bir hukukçu için muhalefet yapmanın tek yasal yoluydu. Müvekkillerinin ömür boyu hapis cezası aldığı davayı Wade kaybetti, fakat vazgeçmedi. 1974 yılında Cumhurbaşkanı Senghor’danizin aldı ve ülkenin ilk muhalefet partisini kurdu: “Senegal Demokrat Partisi”. Yasalara göre ülkede sadece üç ideolojiyi savunmak serbestti: Leninizm, sosyalizm ve liberalizm. Tek boşta kalan görüş olduğu için Wade liberalizmi seçmiş, milliyetçilikle liberalizmi harmanladığı yeni partisiyle siyasete atılmıştı. Demokrat Parti ilk seçimlerde oy aldı ve meclise girdi.Demokrat Parti’nin lideri Wade de ülkenin karizmatik kurucu lideri ve Sosyalist Parti genel başkanı Senghor’un karşısında başkan adayı olmuş, yine oy almıştı. Senegal artık tek partili bir ülke değildi. 1981 yılında Senghor ileri yaşını gerekçe göstererek istifa etti, sağ kolu AbdouDiouf başkanlık koltuğuna oturdu. Wade 1983, 1988, 1993 seçimlerinde de aday oldu, seçimleri yine ikinci bitirdi. Yenilen “kabile reisi” güreşe doymamış, hakkında açılan çeşitli davalara rağmen aday olmaktan vazgeçmemişti.
Her seçimde oyunu giderek arttıran Wade nihayet 2000 yılında sürpriz bir şekilde mevcut başkanDiouf’u yendi. Wade, ilk turu A oy alan Diouf’un 10 puan gerisinde bitirmiş, fakat ikinci turda diğer iktidar muhaliflerinin oyunu alarak X ile başkan seçilmişti. Sosyalist Parti, ülkenin kuruluşundan beri geçen 40 senede ilk kez iktidarı kaybetmişti. Birçok Afrika ülkesinin aksine barışçıl bir şekilde iktidar devredilmiş, seçimler sıkıntısız geçmişti.
Fakat Wade, eleştirdiği ne varsa hepsini başkanlık koltuğuna oturunca yapmış, Senegal’in makus talihini kıramamış, dün mücadele ettiği kişilere dönüşmüştü.
Senegal’in makus talihi: Mücadele ettiğine dönüşmek
Abdoulaye Wade ve seçimleri kaybeden Sosyalist lider Diouf
Sabır ve azimle iktidara adım adım gelen Wade, iktidara gelir gelmez anayasal değişikliğe giderek başkanlık için iki dönem sınırlaması getirdi. Afrika gibi ömür boyu başkanlık koltuğunu bırakmayan liderlerin olduğu bir kıtada bulunan bir ülke için bu çok önemli bir reformdu. Wadede uzun süren ana muhalefet liderliği boyunca bir başkanın iki dönemden fazla seçilememesini savunmuştu. Bu önemli demokratik reformlara rağmen kısa bir sürede Wade Senegallidemokratların en büyük lanetine tutuldu ve yıllarca mücadele ettiği ne kadar fikir, kişi varsa ona dönüştü. Bir zamanlar kırmayı vadettiği sopayı büyük bir keyifle eline aldı: Kendisini eleştiren başbakanları görevden aldı, tutuklattı, kendi oğlunu bakan yaptı, enerjiden ekonomiye birçok alanı oğluna bağladı, muhalifleri hukuksuz davalarla yargıladı. Fakat en önemlisi göreve gelirken verdiği en büyük vaadi unuttu: İki dönem kuralı. Wade, 2012 seçimlerinde de aday olmak istiyor, açıkça “ülkeyi benden başkası yönetirse beceremez, mahvoluruz” diyordu. Koltuk tatlı gelmişti. 3. dönem de seçilmek sonrasında da koltuğu ve partisini, adı daha sonrasında Panama Papers’tayolsuzluk iddialarına karışacak olan oğluna devretmek istiyordu.
Wade ve oğlu
Wade’nin teorisi basitti: 2000 yılında seçilmişti, 2001 yılında ise başkanlık seçimlerine ilişkin iki dönem kuralı gelmişti, bu nedenle anayasa değişmiş, dönem sayımı sıfırlanmıştı. Wade’e göre, ilk dönemi eski anayasaya göreydi, üçüncü dönemi 2012 seçimlerinde yeni anayasaya göre ikinci dönem sayılmalıydı. Anayasa Mahkemesi de Wade’nin görüşünü onayladı, Wade 2012’de büyük bir hırsla aday oldu. En büyük rakibi ise daha öncesinde uzlaşamayıp görevden aldığı başbakanlarından Macky Sall’di. Macky Sall de 2000 seçimlerinin muhalifi Wade gibi gençleri ve muhalifleri birleştirmiş, Senegal’in diğer Afrika ülkeleri gibi otokratik bir tek adam rejimi olmamasını isteyen geniş kitlelere seslenen bir kampanya yapmıştı. 2012 seçimleri, 2000’in tekrarıydı: İlk turda Wade 4, muhalif Sall & almış, ikinci turda muhalefet görev süresini uzatmak isteyen mevcut başkan Wade’e karşı birleşmiş ve Sall e ile başkan seçilmişti. Her şeye rağmen Wade, büyük bir olgunlukla seçim sonuçlarını kabul etti ve Sall’e görevi barışçıl bir şekilde devretti.
2012 seçimlerinin galibi Sall ve seçimleri kaybeden başkan Wade. Wade başkanlık koltuğunu bıraksa da hala muhalefetteki Demokrat Parti’nin genel başkanlık görevini sürdürüyor. Wade şu anda 97 yaşında. Makam sevdası ileri yaşına rağmen devam ediyor.
Sall de demokratik reformlar yapılması, ekonominin gelişmesi için adımlar atan reformcu bir lider olarak göreve başlamıştı: Altyapı........