Naim Yılmaz

İnsanlık tarihi boyunca zihinleri meşgul eden büyük sorular vardır. Bunlardan birisi de ruhun varlığı ve mahiyetinin ne olduğudur. Tarihin her döneminde ruhun varlığı ve mahiyetinin ne olduğu sorulmuş ve cevapları ilim adamlarınca tartışılmıştır.

Çünkü insanlık tarihinin büyük sorularından birisi olan ruhun varlığı ve mahiyetinin ne olduğu, dinî, felsefî ve sosyolojik yönleriyle birçok ilim dalını ve insan topluluklarını yakından ilgilendirmektedir.

En ilkel arzî dinlerden bütün semavî dinlere, her türlü fikir akımı ve düşünce ekolleri, ruhun varlığını ve mahiyetini kendi düşünce sistemi temelinde tanımlamaya ve anlamlandırmaya çalışmışlardır.

Bu tanımlama ve anlamlandırma çalışmışları ister dinî, isterse felsefî yaklaşımlar olsun, üzerinde durulan ana başlıklar genel olarak, insanın tarifi, aslının ve esasının ne olduğu, ruh, kalp, hayat ve nefsin varlığı, mahiyetleri, ölümden sonra ruh, nefs ve bedenin akıbeti gibi birçok konular, tanımlama ve anlamlandırma çalışmalarının büyük başlıklarını oluşturmuştur.

Nitekim insan; nebatî, hayvanî ve ruhanî özellikleriyle bir araya getirilerek halk edilen üç boyutlu ve çok katmanlı bir varlık olduğunu İmam-ı Gazzali, şöyle ifade eder. Özetle:

‘’İnsan, maddî ve manevî yapısı itibariyle cisim, ruh ve nefs olmak üzere üç unsurdan mürekkep bir varlıktır. Ancak bu unsurların bir araya getirilmesiyle insanın zâtı ortaya çıkar.’’ [1]

Dinî ve felsefî literatürde genişçe yer alan ruh mefhumunun mahiyetiyle alakalı olarak, cevher veya araz oluşu, maddî veya soyut bir varlık olup olmadığı, bedenle olan ilişkisi; bedene girmezden önceki ve sonraki durumu, birçok ilmi ve akademik araştırmalara konu olmuştur.

Biz bu çok geniş yelpazeden, kaynakları vahye dayanan âyet, hadis ve onların şerh ve tefsirlerini esas alarak ruhu anlamaya çalıştık. Çünkü ruh gaybî bir varlıktır. Gaybî varlıklar hakkında en sağlam ve güvenilir kaynaklar vahiy ve ihbarat-ı nebevidir. Veya onların şerh, izah ve tefsirleridir. Özellikle Kur’an’daki ruh ve ruhaniyetle ilgili âyetler ve onları tefsir eden hadis-i şeriflerdir.

Bizim bu çalışmamızın merkezinde قُلِ الرُّوحُ مِنْ اَمْرِ رَبِّى “De ki: Ruh rabbimin emrindendir”[2] âyet-i kerimesi vardır. Ruhla ilgili diğer emsali âyet ve hadis-i şeriflere de zaman zaman temas edilecektir.

Çalışmanın ana teması; ruhun varlığını ispattan ziyade, zâtının, mahiyetinin ve hakikatinin ne olup ne olmadığı, ruhun sıfatları, özellikleri ve fiilleri üzerinden, vahyî kaynaklar (kitap/sünnet) muvacehesinde, anlama çalışmasıdır.

Bununla beraber ruhun varlığı ile ilgili olarak, enfüsî ve afakî âyetlerden bazı örnekler verilerek ruhun vücuduna kısaca temas edilecektir. Daha genel mânada ruh ve ruhanîyetin varlığının teferruatlı izahı ve ispatı ise ‘Melek ve........

© Risale Haber