(Said Nursi’nin Kader Risalesi’nin Şerhi)[1]

İnsan iradesi, hakikat noktasında bir bebek; kader ise, insan iradesini emziren bir annedir. Bu derin ve çok kapsamlı meseleyi Said Nursi Kader Risalesi’nde irade-kader ilişkisine ayırdığı bölümde işler.

2. Mebhas: Bu bölümde Said Nursi insandaki cüz’-ü ihtiyari hakikatini, onun görünme şeklini ve işleme sistematiğini ele alıyor. Bediüzzaman başta bizi uyarıyor, “Bu bölüm bir ilmî tedkiktir.” Tahkik bir şin hakikatine, tedkik ise o işin sırlarına kadar insanı ulaştırdığından dolayı bu 2. Mebhas’ta kadere ait sırlar işin içinde bulunuyor diye Said Nursi bizi ikaz ediyor. Hakikate ermek zordur; sırlara ermek ise, zordan daha zordur. Bu açıdan bu kısmın anlaşılması okuyucuya zor gelebilir. Bu, normal bir durumdur. Açıklamalar yaparak meseleyi zihinlere ve duygulara yaklaştırmak istiyorum. Bediüzzaman 7 vecihle kader ile cüz’-ü ihtiyarî meselesinin bağdaşmasını çözümlüyor.

İnsan İradesinin Varlığına Dair Tahliller

1. Vecih: Elbette kâinatın intizam ve mizan lisanıyla hikmet ve adaletine şehadet ettiği bir Âdil-i Hakîm, insan için medar-ı sevap ve ikab olacak, mahiyeti meçhul bir cüz-ü ihtiyarî vermiştir. O Âdil-i Hakîmin pek çok hikmetini bilmediğimiz gibi, şu cüz-ü ihtiyarînin kaderle nasıl tevfik edildiğini bilmediğimiz, olmamasına delâlet etmez.

Bu adımda Said Nursi, cüz’-ü ihtiyarînin mahiyetini bilmediğimiz ama varlığından emin olduğumuz bir şey olduğunu vurguluyor. Mahiyeti bilinmeyince, kader ile bağlantısının kurulmasının da çözümü zorlaşıyor. Farz-ı muhal hiçbir zaman, kader ile uyuşmasını hiç kimse çözemese dahi İlâhî adalet ve hikmet gereği, kişinin ihtiyar ve iradesi onu mes’ul edecek ve ona mükâfât kazandırabilecek bir yapıda kader-ihtiyar bağdaşması gerekir. Aksi takdirde, insan belirli bir şıkkı seçmek zorunda bırakılsa, tercih serbestiyeti azaldığı ve yok olduğu zaman mes’uliyet de ortadan kalkar. O vakit işlenen bir suç, cezayı hak edemez. Kul, hür olmalı; istediğini zor da olsa yapabilmeli; istemediğini çok cazip de gelse reddedebilmeli........

© Risale Haber