İç Kırılganlıkların ve Jeopolitik Baskının Kesişiminde Sudan Çöküşü |
Bütün dış müdahaleler, Sudan’ın kendi içindeki yönetim krizinin yarattığı boşluklar üzerinden gelişebildi. Sudan’ı bugün bu noktaya getiren temel problem, yönetici elitlerin sürdürülebilir bir devlet paradigması üretememiş olmasıdır. Beşir’in otoriter mirası, Turabi ile yaşanan kırılma, HDK’nin kurumsallaştırılması ve Darfur’daki sistematik adaletsizlikler, ülkeyi dış müdahalelere açan zeminler yarattı.
OSMAN ATALAY 20 Kasım 2025“Zayıflık tahrik edicidir”- Rumsfeld
Sudan’ın bugün karşı karşıya bulunduğu yıkıcı iç savaş, yalnızca dış müdahalelerin ya da küresel rekabetin sonucu değil, tam tersine, ülkeyi onlarca yıldır zayıflatan siyasal tercihlerin, yönetim krizlerinin ve kaynak yönetimindeki başarısızlıkların bedelidir. Sudan’ın jeopolitik açıdan stratejik bir coğrafya ile zengin yeraltı kaynaklarına sahip olması, bu zayıflığı daha görünür ve daha sömürülebilir kılıyor.
1956’da bağımsızlığını kazanmadan önce dahi iç savaşla tanışan Sudan, 1955–1972 ve 1983–2005 arasındaki çatışmalarla istikrarsızlığın kronikleştiği bir ülkeye dönüştü. 2005 barış anlaşmasıyla Güney Sudan’a özerklik verildi ve nihayetinde ABD baskısının da etkisiyle 2011’de bölünmenin yolu açıldı. Hartum yönetimi, güneydeki Hristiyan nüfusun siyasi taleplerine karşı gösterdiği esnekliği, Darfur’daki Müslüman topluluklara hiçbir zaman göstermedi. Bu tercih ise bugün hâlâ hissedilen derin bir siyasal kırılmanın zeminini oluşturdu.
1989’da kansız bir darbeyle iktidara gelen Ömer el-Beşir’in otuz yıllık yönetimi, ülkenin siyasi ve toplumsal dokusunu daha da tahrip etti. Beşir, Darfur’daki isyanları bastırmak için Cancavid milislerini güçlendirdi. Bu yapı daha sonra “Hızlı Destek Kuvvetleri” (HDK) adıyla resmileştirildi. Bu karar, Sudan’ın bugün yaşadığı felaketin belki de en kritik dönüm noktasını oluşturdu. Siyasi baskı, ekonomideki kötü yönetim, yolsuzluk ve gelir dağılımındaki uçurumlar 2019’daki kitlesel protestolarla rejimin çökmesine yol açtı.
Ancak rejimin çöküşü, devlet kapasitesinin yeniden inşası için bir fırsata değil, yeni bir güç boşluğuna dönüştü.
HDK lideri Muhammed Hamdan Dagalo (Hemedti), Darfur’daki katliamlarda rol oynayan bir milis lideriyken 2019 sonrası geçiş döneminde devletin en güçlü aktörlerinden biri haline geldi. Aslında,........