Ordudan polise ve istihbarata kadar Brezilya devletinin güvenlik bürokrasisi yasa dışı casusluk nedeniyle birbirlerini suçlarken; Bolsonaro’nun muhalifleri gözetleme, istihbarat toplama, şantaj yapma ve kendi ailesini koruma çabası ve geliştirdiği “paralel istihbarat” ağına dair kanıtlar Brezilya demokrasisinin çürümüşlüğünü de ortaya çıkarıyor.
HÜSAMETTİN ASLAN 16 Şubat 2024Güney Amerika ülkesi Brezilya’nın güvenlik bürokrasisinde adeta bir savaş yaşanıyor. Brezilya kamuoyu yaklaşık bir aydır ordu ve istihbarat teşkilatı içeresinde ortak hareket eden bir kadronun, ülkenin demokratik düzenini ve hukuk sistemini ortadan kaldırmaya yönelik yasa dışı dinleme ile istihbarat elde ettiği gerekçesiyle yaşanan soruşturmayla çalkalanıyor. Özetle yeni kadrolar, eski ekipleri tasfiye ediyor; ancak bu çatışma son haftalarda eski bakan ve generalleri hedef almaya başladı.
Brezilya Federal Polisi (PF), 25 ve 30 Ocak’ta “Paralel ABIN” adlı bir operasyonla Jair Bolsonaro hükümetinde görev yapmış bakan, general ve devlet görevlilerinin ev ve ofislerine baskın düzenledi. Polis baskınlarından birisi de Rio de Jenerio’da Belediye Meclis üyesi olan Bolsonaro’nun oğlu Carlos’un evine yapıldı. Baskının gerekçesi, Brezilya İstihbarat Teşkilatı (ABIN) içinde, aşırı sağcı eski başkan Bolsonaro hükümeti tarafından 2020’den beri faaliyet gösteren resmî olmayan ‘gizli’ bir istihbarat ağı/teşkilat/kadronun kurulması olarak gösteriliyor.
PF ve Brezilya Yüksek Mahkemesi yargıçları, yürütülen soruşturma kapsamında eski başkan Bolsonaro’ya karşı çıkan ya da onunla ittifak halinde olan en az 1.500 kişinin yasa dışı olarak dinlenmesi/gözetlenmesi ve haklarında istihbari bilgi elde edilmesi için istihbarat teşkilatı ABIN içinde gizli bir birimin kurulduğunu belirtiyor.
Yaşanan skandalda eski başkanlar, bakanlar, generaller, kongre üyeleri, iş insanları, siyasi parti yöneticileri ve eyalet valileri de dahil olmak üzere Brezilya’da karar alıcı konumundaki önemli kişilere yönelik bilgi toplandığı ifade ediliyor. Bu bağlamda istihbari bilgilerin sağlandığı ana kaynak olan İsrail yapımı “First Mile” yazılımı, hedeflenen kişilerin konumlarını uzaktan takip etmek için yasa dışı olarak kullanıldı. Hedefi takip etmek ve izlemek için casuslar bile görevlendirildi.
PF, “paralel örgütün başı” olarak eski başkan Bolsonaro’nun Rio’daki oğlu Carlos Bolsonaro’yu görüyor. Carlos Bolsonaro, Folha de Sao Paulo gazetesine yaptığı açıklamada “Benimle dalga geçmek, beni utandırmak istiyorlar” dedi. Ancak bu “olmayacak” diye de ekledi. Öte yandan örgütün kabinedeki generaller ve başkan ile ilişkisi de kaçınılmaz görünüyor.
25 Ocak’taki ilk ana hedef, Bolsonaro’nun Liberal Partisi’nden (PL) Rio de Janeiro Temsilciler Meclisi Milletvekili Alexandre Ramagem’di. Ramagem, Bolsonaro tarafından 2020’de ABIN’in başına atanan polis kökenli bir istihbaratçı. Temsilciler Meclisi koltuğunu, eski başkana siyasi bağlılığa dayalı bir kampanyanın ardından 2022 genel seçimlerinde kazandı. Nitekim Bolsonaro ailesine yakın olduğu için istihbarat teşkilatının başına getirmişti; keza polis baskında da resmî olarak istihbarat teşkilatının envanterinde bulunan ABIN cihazları Ramagem’in çalışma odasında bulundu.
Polisin yaptığı ikinci baskın 30 Ocak gerçekleşti. Carlos Bolsonaro’ya bağlı çeşitli adresler hedef alındı; bunlar arasında Rio Belediye Meclisi binasındaki ofisleri ve eski başkan dahil tüm Bolsonaro ailesinin tatil yaptığı Angra dos Reis’in evi de vardı. Bolsonarolar baskından kısa bir süre önce evi üç adet jet ski ile terk etti. Polis, baskının önceden haber verildiği ve hatta istihbarat teşkilatında kendilerine yakın ajanlar tarafından Carlos Bolsonaro’ya ihbar edildiğinden şüpheleniyor. Bu rağmen polis, çok sayıda cep telefonu ve dizüstü bilgisayara el koydu.
“Paralel istihbarat” İsrail Cihazları ile Yapılmış
Brezilya basınında yer alan soruşturmanın Bolsonaro hükümeti döneminde ABIN bünyesinde kurulduğu iddia edilen Ulusal İstihbarat Merkezi adı verilen gizli bir birime odaklandığı, merkezin Temmuz 2020’de kurulduğu ve görevinin “devletin güvenliği ve istikrarına yönelik tehditler” konusunda istihbarat toplamak olduğu söyleniyor.
PF, müfettişlerin ABIN’in “izleme çetesi” adını verdiği grubun, muhaliflerini yasa dışı bir şekilde gözetlemek/dinlemek için İsrailli Cognyte firması tarafından üretilen First Mile adlı casusluk yazılımını kullandığından şüpheleniyor. Tel Aviv merkezli şirketin internet sitesi, “tehdit istihbaratı analitiği” konusunda uzmanlaştığını ve “tehditleri etkili bir şekilde tespit etmek ve azaltmak için soruşturmak ve SOC -güvenlik operasyon merkezi- ekiplerini eyleme geçirilebilir içgörülerle güçlendirmek için tasarlanmış analitik çözümler” sunduğunu söylüyor. First Mile’ın, iletişim numaralarını bir sisteme girerek hedeflerin cep telefonlarını ve tabletlerini takip etmek için kullanılabileceği anlatılıyor.
ABIN krizi aynı zamanda devletin baskı aygıtının inşasında ulusal/uluslararası şirketlerle yapılan kritik işbirliğini de açığa çıkarıyor. Bu bağlamda Bolsonaro hükümetinin askerlerden oluşması bir baskının oluşmasını zaten kaçınılmaz kılıyor. Nitekim 31 Ocak’ta Folha de Sao Paulo gazetesi,........