Terry Gilliam’dan Çamurlu Bir Ortaçağ Fantezisi: Jabberwocky |
Terry Gilliam’ın ilk solo atağı olan ama bizde pek bilinmeyen Jabberwocky (1977) çamur kokan bir Ortaçağ fantezisi, Monty Python gölgesinden çıkıp kendi grotesk dilini kuran bir kara masal!
Michael Palin’in saf ama inatçı Dennis’i, bir lonca ekonomisinin ve basiretsiz krallığın dişlileri arasında “kahramanlığa sürüklenen” küçük insandır. Film, tam da bu küçük insanın üzerine kurulur. Gilliam’ın animasyondan getirdiği çizgisel taşkınlık, burada kadrajın dokusuna, setin kirine, kostümlerin terine dönüşür. Kısacası Jabberwocky, kahramalık mitini tersyüz eden, piyasa ahlakının ve yönetim akılsızlığının üstüne abanıp gülen bir komedidir.
Filmin yazarlığında Charles Alverson’la ortaklık, Palin’in başrolde duruşu, Terry Bedford’un isli görüntüleri ve Michael Bradsell’in ritim duygusu, Gilliam’ın henüz ilk uzun metrajında bile nasıl tutarlı bir “kirli peri masalı” estetiği kurduğunu gösterir.
Film, Holy Grail’in kolektif Python şakacılığından ayrılır; mizah hâlâ delidir ama motoru artık dünya kurmaktır. Yönetmen, “düz komedi” niyetiyle değil, geniş bir anlatı içinde kendine özgü mizah damarını yürütme arzusuyla yola çıktığını da yıllar sonra çeşitli söyleşilerde açık eder.
Gilliam’ın amacı tarihi cilalamak değil, Ortaçağ’ı steril kahramanlık tablolarından ayırıp koku ve ağırlıkla inşa etmektir. Roy Forge Smith’in üretim tasarımıyla birleşen bu tutum, zanaatkâr loncalarının dar koridorlarını, pazarın rantiye düzenini, kale içi hiyerarşiyi görsel olarak sert ve somut kılar. Sonuç, günümüzün “grimdark” diye pazarlanan fantezilerinden daha içgüdüsel bir kir ve gerçeklik duygusudur. Bu kaba saba dünya, Criterion yayınındaki 4K restorasyonda iyice ortaya çıkmış, dokular görünür hâle gelmiştir. İzlemek isterseniz, bu versiyonu bulabileceğiniz tek adres: Stremio!
Dennis’in dramı, bir kahramanlık kıssasından çok bir sınıf öyküsüdür. Baba mesleğiyle, lonca kurallarıyla, “nimet” dağıtan bir pazarla ve krallığın saçma kararlarıyla çevrili bu karakter, makbul değerlerin dışına itilerek yükselir. Film, canavarı yalnızca bir yaratık değil, kötü işleyen........