TÜRKİYE’DE SAĞLIK POLİTİKALARININ GELİŞİMİ- IV

(SAĞLIKTA SOSYALİZASYON ve NUSRET FİŞEK DÖNEMİ)

Prof. Dr. Mustafa TÖZÜN

**

TÜRKİYE’DE SAĞLIK POLİTİKALARININ GELİŞİMİ- I’de ilk Sağlık Bakanımız Dr. Adnan ADIVAR ve eşi Millî Mücadele Kahramanımız Halide Edip ADIVAR’ı konu edinmiştik. TÜRKİYE’DE SAĞLIK POLİTİKALARININ GELİŞİMİ- II’de ise Cumhuriyetin ilk yılları, Atatürk Dönemi’nin Sağlık Bakanı Dr. Refik SAYDAM’ı andık. TÜRKİYE’DE SAĞLIK POLİTİKALARININ GELİŞİMİ- III’ün konusu 1945-1960 dönemi, Dr. Behçet UZ Dönemi idi.

**

Bugün, Türkiye’de 1960 darbesinin arkasından sağlık politikalarının nasıl şekillendiğini ele alacağız ve Aile Hekimliği Uygulamalarıyla (2005 yılı), Sağlıkta Dönüşüm Programına (2012 yılı) nasıl gelindiğini göreceğiz.

**

27 Mayıs 1960 darbesinin ardından Askeri Hükümet 27 Ekim 1961’e kadar görev yaptı. Bu süreçte yeni Anayasa hazırlandı ve yürürlüğe girdi: Anayasa (Kanun no:334 ve Kabul tarihi: 9/7/1961).

1961 Anayasasının 49. Maddesi sağlık ile ilgiliydi: “Devlet, herkesin beden ve ruh sağlığı içinde yaşayabilmesini ve tıbbi bakım görmesini sağlamakla ödevlidir. Devlet, yoksul veya dar gelirli ailelerin sağlık şartlarına uygun konut ihtiyaçlarını karşılayıcı tedbirleri alır.”

Türkiye’de 1963 yılından itibaren sağlık politikaları Beş Yıllık Kalkınma Planları ile belirlenmiştir. Bu dönemde Dr. Ragıp ÜNER Sağlık Bakanı oldu. Prof. Dr. Nusret H. Fişek ise dönemin sağlık politikaları açısından en önemli aktörüydü, çünkü Sağlık Bakanlığı’nda müsteşar olarak “yeni bir kanunun” hazırlanmasıyla görevlendirilmişti. Bu kanun kısaca “Sağlıkta Sosyalizasyon Kanunu” olarak da anılacak 224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun idi (Kabul Tarihi: 5/1/1961, Yayımlandığı R.Gazete: Tarih: 12/1/1961, Sayı: 10705).

Nusret FİŞEK hakkında:

21 Kasım 1914’te Sivas’ta doğdu. 3 Kasım 1990’da, 75 yaşında Ankara’da vefat etti. Türkiye’de Halk Sağlığı disiplininin kurucularından ve sosyalleştirilmiş sağlık hizmetlerinin mimarlarından biri olarak anılır. 1952’de doktorasını tamamlayan Fişek, Tıp Bilimleri Felsefe Doktoru unvanını alan ilk Türk’tür. Hacettepe Tıp Fakültesi’nin kurulmasına ve gelişimine katkıda bulundu. Üniversite bünyesinde Toplum Hekimliği ve Nüfus Etütleri Enstitüleri’ni kurdu. Fişek, 224 Sayılı Kanun’un yanı sıra, 1965 yılında yürürlüğe girecek olan Nüfus Planlaması Kanunu’nun çıkarılmasını da sağladı. Türkiye’nin nüfus politikalarıyla ilgili ileride detaylı olarak ele alacağımız bu kanun (Nüfus Planlaması Kanunu: Resmî Gazete, 10/4/1965, Sayı: 11976; Kabul tarihi: 1/4/1965) Türkiye’de nüfusun azaltılmasına yönelik anti-natalist politikalara geçişin başlangıcını işaret eder ve aile planlaması yöntemlerinin kullanımına izin verir.

**

Bugünkü yazımız 224 Sayılı Kanun üzerine odaklanacak: “Millî Birlik Komitesi'nin yasa çıkarmaya yetkili olduğu son günün gecesinde çıkartılan yasa, sağlık hizmetinin ülkenin ücra köşelerine kadar yayılmasını; köylere ebe, ilçelere doktor, yardımcı sağlık personeli, gerekli araç ve gereç ulaştırılmasını amaçlıyordu 1960'lı yıllarda geniş bir hekim kesimini bu yasanın uygulanması için seferber etmeyi çalıştı.”

**

Fişek, 1965 yılında müsteşarlıktan alındı. Danıştay kararı ile görevine döndü; ancak tekrar görevden alınıp tekrar Danıştay kararıyla görevine döndükten sonra ekibiyle birlikte Sağlık Bakanlığı'nan ayrıldı. Ankara Üniversitesi Hacettepe Tıp ve Sağlık Bilimleri Fakültesi'nde çalışmaya başladı. 1966 yılında halk sağlığı profesörü unvanı aldı. Üniversitede "Toplum Hekimliği Enstitüsü" ile "Nüfus Etüdleri Enstitüsü"'nü kurdu ve yönetti (1-3).

**

Sağlıkta Sosyalleşme:

224 Sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden sonra, ülkede sağlık hizmetlerinin basamaklandırılması ve sevk zincirinin oluşturulması sürecine geçildi. Sağlık hizmetlerinde birinci basamağı temsil edecek ve böylece ilk başvuru yeri olacak sağlık kuruluşlarının adı “sağlık ocağı” olacaktı.

Bu Kanun (224 Sayılı Kanun);

• Türkiye’de tüm sağlık hizmetlerinin bir devlet görevi olduğunu,
• Birinci basamak tedavi hizmetlerini köylere kadar yayarak herkesin sağlık hizmetinden yararlandırılmasını,
• Sağlık ocaklarında koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerinin bir arada........
  

  © ngazete