Prof. Dr. Mustafa TÖZÜN

**

Sonbahar geldi. Üst solunum yolu hastalıklarında beklenen artış olacak. Elbette pek çok hasta sağlık kurum ve kuruluşlarına başvuracak ve pek çoğu için ayırıcı tanıya gidilmeyecek. Hafif semptomlarla geçirilen viral üst solunum yolu hastalıkları için semptomatik tedavi düzenlenecek. Bakteriyel enfeksiyon düşünüldüğünde antibiyotik tedavisi uygulanacak. Ancak antibiyotik direnci sorunu sebebiyle hekimler gerçekten ihtiyaç olduğu kanaatine varmadan antibiyotik reçete etmeyi tercih etmeyeceklerdir. Hastalanan vatandaşlarımızın antibiyotik direnci konusunda duyarlılık göstermesi ve hekimlerimize antibiyotik reçete etmesi için ısrarcı olmaması uygun olanıdır.

Bu arada Halk Sağlığı açısından dikkatli olmak gerek. Sosyal medyada, bizim de önümüze düşen dezenformasyon nitelikli bilgilendirmelerle karşı karşıya kalabiliyoruz. Sağlık okuryazarlığı açısından halkımızı bilgilendirmeliyiz. Bu tür sosyal medya paylaşımlarında “Dikkat, çok önemli” gibi ifadeler başta yer alıyorsa ve “Bu bilgiyi yakınlarınızla paylaşın ya da herkese yayın” gibi bir ifade yazının sonunda varsa şüphelenin. Halkımızın ilk bilgiye erişim yeri günümüzde internet ve yapay zekâ uygulamaları olmuştur. Uyarımız şudur: İnternette “.com” uzantılı sitelerden elde edilecek olan bilgilere güvenmeyin, “.org”, “.gov” ve “.edu” uzantılı sitelerin resmî açıklamalar yaptığını unutmayın. Sağlık alanında uluslararası bilgilendirme için Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) sitesine, ABD’nin ve Avrupa’nın Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC, Centers for Disease Control and Prevention) sitesi gibi sitelere başvurabilirsiniz. T.C. Sağlık Bakanlığının ve Tıp uzmanlık derneklerinin sayfalarını ziyaret edebilirsiniz. Toplum Sağlığı ile ilgili konularda Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER) sitesinde çalışma gruplarının hazırladığı bilgilendirme notlarına ulaşabilirsiniz. Üst solunum Yolu Enfeksiyonları ve Covid konusunda HASUDER Bulaşıcı Hastalıklar Çalışma Grubunun sayfasına erişebilirsiniz: https://www.hasuder.org.tr/calisma-gruplari/19/bulasc-hastalklar-calsma-grubu (Erişim: 29.09.2025).

**

Sağlık Okuryazarlığı açısından yaptığımız bilgiye erişim bilgilendirmesinin nedeni COVİD konusunun tekrar gündeme taşınması uyarısıdır. Halkımızda yeni bir COVİD salgını var ya da olacakmış paniği yaratacak yanlış bilgilendirmelere karşı halk sağlığı açısından önlemimizi almalıyız. Bunda sağlık idarecileri, sağlık profesyonelleri kadar halkımızın da katkı sunması önemlidir.

**

Sosyal medyada “Avrupa’da koronavirüsün yeniden yükselişe geçtiği” yönündeki haberleri doğru okumak gerek. Sağduyulu olmak gerek. Panik yaratmamak gerek. Ancak ciddiye alıp takipte olmak gerek. Yukarıda söylediğimiz gibi doğru bilgiye erişebilmek için önce Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) resmî açıklamalarına bakalım, 25.06.2025’de DSÖ şöyle bir açıklama yapmış: “XFG, küresel olarak artan oranlarda izlenen bir SARS-CoV-2 varyantı (VUM, variant under monitoring) olarak belirlenmiştir. Mevcut kanıtlar göz önüne alındığında, XFG'nin oluşturduğu ek halk sağlığı riski küresel düzeyde düşük olarak değerlendirilmektedir. Şu anda onaylı COVID-19 aşılarının, semptomatik ve şiddetli hastalıklara karşı bu varyanta karşı etkili olmaya devam etmesi beklenmektedir. Güneydoğu Asya Bölgesi'ndeki bazı ülkeler, XFG'nin yaygın olarak tespit edildiği yeni vaka ve hastane yatışlarında eş zamanlı bir artış bildirmiştir. Mevcut veriler, bu varyantın dolaşımdaki diğer varyantlardan daha şiddetli hastalığa veya ölüme yol açtığını göstermemektedir.

(…)

XFG'nin klinik sonuçlar üzerindeki etkisine dair bildirilmiş veya yayınlanmış bir çalışma bulunmamaktadır.

(…)

Şu anda bu ülkelerden elde edilen sınırlı bilgiler, COVID-19 ile ilişkili yoğun bakım yatışları ve hastaneye yatış başına ölümler veya tüm nedenlere bağlı ölüm oranları gibi göstergelerde bir artış olduğunu göstermemektedir. XFG, daha önce Remdesivir ve Nirmatrelvir'e karşı dirençle ilişkilendirilen herhangi bir ek mutasyon içermez.” (Kaynak: WHO TAG-VE Risk Evaluation for SARS-CoV-2 Variant Under Monitoring: XFG, https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/25062025_xfg_ire.pdf (Erişim: 29.09.2025).

**

Birleşik Krallık Sağlık Güvenlik Ajansı (UK Health Security Agency) dört gün önce (25.09.2025) bir açıklamada bulundu. Başlık şöyle: “Mevcut COVID-19 varyantları konusunda endişelenmeli miyiz?”. Yazıdan bazı pasajlar aktaralım:

“Sonbahara girerken, solunum yolu hastalıkları oranları artmaya başlıyor ve insanlar en yaygın mevcut soyların - veya genetik olarak benzer virüs gruplarının - önceki COVID-19 varyantlarıyla nasıl karşılaştırıldığını soruyor.

Şimdiye kadar neler gördük?

En yaygın mevcut varyantlar XFG ve NB.1.8.1'dir (medyada bazen Stratus ve Nimbus varyantları olarak anılır). Geçen ay SARS-CoV-2 soylarına yönelik genomik gözetimimiz, bunların 5'inin XFG.3, ('inin XFG, 'inin NB.1.8.1, %7'sinin XFG.5 ve %7'sinin XFG.3.4.1 olarak sınıflandırıldığını ortaya koydu. Ulusal grip ve COVID-19 gözetim raporları hakkındaki en son verilerimize göz atabilirsiniz.

Mevcut veriler, bu varyantların dolaşımdaki diğer varyantlardan daha ciddi hastalığa yol açtığını göstermiyor.

(…)

İnsanlar kendilerini iyi hissetmezlerse ve COVID-19 olup olmadıklarından emin değillerse ne yapmalıdırlar?

COVID-19 gibi bir solunum yolu enfeksiyonu belirtileri gösteriyorsanız ve yüksek ateşiniz varsa veya işe gitmek ya da normal aktivitelerinizi yapmak için kendinizi yeterince iyi hissetmiyorsanız, savunmasız kişilerle temastan kaçınmalı ve mümkünse evde kalmalısınız.

Kesinlikle evde kalamayanlar için COVID ile Yaşam kılavuzu değişmeden kalır ve enfeksiyonunuzu başkalarına bulaştırma şansınızı azaltır:

Çok katmanlı, iyi oturan bir yüz maskesi veya cerrahi yüz maskesi takın.

Toplu taşıma........

© ngazete