Belagat, Arap Edebiyatında bir sanattır ve “Mukteza-i hale göre ( yaşanan duruma göre) söz söyleme” sanatı olarak tanımlanır. Sözün yerinde ve adamına göre söylenmesini ifade eder. Nitekim Kur’an’da da bu edebî sanatın bir araç olarak kullanıldığı, dolayısıyla ayetlerin nüzul sebeplerinin ve nüzul ortamının dikkate alınarak şartlara ve duruma göre mesajların verildiği görülmektedir. Bu nedenle Kur’an’da yerel ve tarihsel olaylara yer verilmekte ve bunlar üzerinden insanlara evrensel mesajlar sunulmaktadır. Böylece bilinenden bilinmeyenlere gidilen bir yöntemin uygulandığı anlaşılmaktadır. Nitekim cennet tasvirleri, bu dünyada insanların bildiği, sahip olmayı arzu ettiği güzel bahçe örnekleri ile tanıtılmakta, cehennem tasvirleri ise, ateş ve türevleri üzerinden örneklendirilerek verilmektedir.

Bilindiği gibi üslup, “tarz, yol, biçim” demektir. Kur’an’ın üslubu denince, Kur’an muhtevasının ifade ediliş tarzı kastedilir. Bu muhtevada mümin müjdelerken kâfir inzâr edilir, helâle teşvik edilirken haramdan sakındırılır. Konu içinde konu anlatır. Kıssa anlatırken hüküm ortaya konur, geçmiş anlatırken geleceğe yönelik bilgiler verilir. Bu nedenle onun üslubu, sınırlı bir dil mantığıyla mukayyet olan beşer ürünü hiç bir kitabın üslubuna benzememektedir. Onun üslubunda eşsiz bir ahenk vardır. Ondaki lafız ve mana dengesinde, edebi türlerden farklı bir mükemmellik mevcuttur. O, öyle bir üsluba sahiptir ki, aynı anda farklı seviyelerde bulunan insanlara hitap edebilmektedir. Onda edebi türler iç içedir ve birbirinin aynı tekrarlar çok yoktur, olanı da azdır. Konu aynı olsa da, üslup farklıdır. Zira beyan tarzında çeşitlilik vardır. Akla ve duyguya dengeli bir biçimde hitap eder. Onun ifâde ve üslûbunda lüzumsuz fazlalıklar yoktur. Söz ve mânâ tam bir uyum ve ahenk içindedir. Lafzını, hem zihin anlar hem de gönül. İfâ­de ve üslubundaki ahenk ve ölçü, insan ruhunu okşamaya, sarmaya ve kal­bini titretmeye başlarken; zihin de, onun ince ve derin anlamlarını kav­ramaya ve anlamaya çalışır. Kur’an’ın temel amaçlarından biri de insanları uyarmak, teşvik etmek ve öğüt vermektir. Bunun için de kıssaları ve darb-ı meselleri amaç olarak değil, bir araç olarak kullanır.

Bu nedenle kıssalar aktarılırken, şahıslar ve tarih değil, olay öndedir. Bu sebeple Kur’an’da yer alan bilgilerde kronoloji yoktur. Dolayısıyla o, insanları, şirkten tevhide, ahlâksızlıktan ahlâka, zulümden adalete, eşitsizlikten eşitliğe, kayırmacılıktan işi ehline vermeye, hissilikten akliliğe, kabilecilikten ümmet anlayışına değiştirmeyi hedefler ve onlara kuralların ve ilkelerin egemen olduğu bir hayatı önerir. Bu bilgiler; bilimsel formüller ve terimler kullanılarak anlatılmaz, Kur’an dili ve üslubu ile sunulur. Onda var olan hayatın bilgileridir.

Hayatın her alanına ilişkin bize rehberlik edecek olan bu bilgiler, bir ayette ve belli ayet grupları içinde yer alır. Bu nedenle insanın huzur ve mutluluğu için prensipler getiren ve bilgiler sunan bu ilahi mesajın; farklı zaman ve mekanlar içinde yaşayan insanların bütün ihtiyaçlarını madde madde sıralayıp muhtevası içine alması ve her maddeye ayrıntılı bir biçimde çözümler getirmesi, hem nicelik hem de nitelik açısından mümkün olmadığından; bu ilahi mesajın çok az kısmı hariç, önemli bir bölümü hatta çoğunluğu, ayrıntılardan uzak, genel ilkeler halindedir. İlahî mesaja ait sadece bu özellik bile onun çağları kuşatıcı yönünü ortaya koyar. Bir çok konu, sembolik bir dil ile anlatılır. Bütün bunlar, Kur’ân’a ait alî üslup özellikleridir ve onun........

© Mir'at Haber