İslâm’ın ilk dönemlerinde sıkça tartışılan “amel imanın bir parçası mıdır, değil midir?” konusu kadar olmasa da, günümüzde tartışılan önemli konulardan biri de din-ahlak ilişkisidir. Ahlak, dinden mididir, değil midir? Diğer bir ifade ile ahlak, dinin bir parçası mıdır, değil mididir? Konusu, bu tartışmanın ana mihverini oluşturmakta; bunu da dinin ahlakın bir parçası olup olmadığı tartışmaları takip etmektedir. Nitekim kimi düşünüre göre ahlakın kaynağı, “akıl ve vicdandır dolayısıyla dine ihtiyaç yoktur”; kimi düşünüre göre ise “din, sadece kendine inananlara, ahlak ise genele, kısaca herkese hitap eder; bu nedenle de ahlak genel, din özeldir; dolayısıyla da ahlakın dine ihtiyacı yoktur, zira dinden bağımsız bir ahlak söz konusudur”. Bu tür anlayışların ise daha ziyade teorik bir zeminde görüş beyan eden felsefî düşünceler ile gayri ilâhî/ beşerî dinler ve bazı düşünceler üzerinden yapıldığı görülmektedir. Daha açık bir ifade ile din-ahlak ayırımı düşüncesi, özü itibariyle ilâhî olmayan dinlere, sosyolojik ve antropolojik görüşlere, kısaca beşer ürünü bilgilere dayanmakta ve “seküler ahlak” anlayışını yansıtmaktadır.

Kaynağı “vahye” dayanan ilâhî dinlerde ise ahlak, felsefî veya seküler görüşün tam aksine dinin bir parçasıdır ve dinden bağımsız değildir. Nitekim hem Tevrat’ta hem de Kur’an’da bu durum açıkça görülmektedir. Mesela Tevrat’ta on emrin içinde yer alan “Annene babana saygı göster. Adam öldürmeyeceksin. Zina etmeyeceksin. Çalmayacaksın. Komşuna karşı yalan yere tanıklık etmeyeceksin. Komşunun evine, karısına, erkek ve kadın kölesine, öküzüne, eşeğine, hiçbir şeyine göz dikmeyeceksin”[1] şeklinde sıralanan kurallar, doğrudan ahlakla ilgilidir ve Hz. Musa’nın getirdiği dinin kuralları arasında yer alır. Bu ilkeler, benzer şekilde İslam’ın ana kaynağı Kur’an’da da yer almıştır.[2] Anne-babaya saygılı olma; akrabalarla ilişkiyi kesmeme; emanete ihanet etmeme; insanlarla alay etmeme; zanda bulunmama; kimseyi arkasından çekiştirmeme; adil, doğru, sabırlı, iffetli olma; yalan konuşmama, aldatmama vb. ahlâkî ilkeler, İslâm’la iç içedir ve onun bir parçasıdır. Nitekim Ahmet Hamdi Akseki, “Ahlak Dersleri” isimli eserinde bu konuyu şöyle açıklar:

“İslâm, bir din-i ahlaktır. Din-i İslâm’daki hikmet-i ameliyenin muhtevi olduğu tafsilât her munsıf-i müdekkiki hayretlere ilga edecek derecede çoktur. Din-i İslâm en salim, en metin bir felsefenin kabul edebileceği mebâdi-i ahlâkiyeden hiç birini ihmâl etmemiş; hürriyet, mes’uliyet ve vazife mebdelerini en vâsi bir surette takrir eylemiştir. Alelıtkak ahlâkın dinden ayrı olmak lâzım geldiğini iddia etmek, İslâm’ın esasını bilmemekten başka bir şeyle tefsir olunamaz. İslâm’ın vaz etmiş olduğu nazariyat-ı ahlâkiye tetkik edildikten sonra İslâm’a karşı böyle bir iddianın gayri varit olduğu kanaatindeyiz”[3]

Din, insana şuurlu bir hayat yaşama imkanı sağlayan, onun değerini yücel­ten, ondaki ben duygusunu ve gu­ruru kontrol altına alan; fedakarlık, iyilik ve adalet duygularını geliştiren; şahsi çıkar ve menfaat duygularını engelleyen; zulme karşı gelme duygusunu güçlendiren; hakkı sevmeyi ve onu........

© Mir'at Haber