Dilin hafızası: Sözcükler ve temel sözvarlığı |
Sözcükbilim
Sözcükbilim dilin sözvarlığını, yani sözcüklerini, türetmede görev alan biçimbirimlerini, bileşik sözcük, deyim, atasözü, kalıplaşmış sözcük gibi öğelerini incelemeye yönelen, bu öğelerin kökenlerini oluşumlarını araştırarak biçim ve anlam açısından gelişmelerini saptamaya çalışan bir dilbilim dalıdır.
Temel sözvarlığı
Yerli sözcüklerin bir bölümü, çekirdek sözcükler, kalıt (miras) sözcükler ya da temel sözvarlığı olarak adlandırılır. Her dilde kuşaktan aktarılarak yaşayan bu öğeler, insan yaşamında birinci derecede önemli olan, insana ve çevresine ilişkin önemli kavramları yansıtan sözcüklerdir.
Bu sözcüklere: el, ayak, baş, göz, kulak gibi organların adları olmak üzere, ana besin maddesi sayabileceğimiz su, buğday, et, balık gibi nesnelerle insanın yakın ilişki içinde bulunduğu at, inek, koyun gibi hayvanlar, tarım hayvanları, tarım araçları örnek olarak gösterilebilir. Ayrıca insanların en çok kullandıkları, somut eylem gösteren almak, vermek, yemek, içmek, gitmek, gelmek gibi sözcüklerle bir, iki, beş, on, yüz, bin gibi sayı adları da temel sözvarlıkları arasındadır.
Temel sözvarlığına ait olan bu sözlerin dilde en az değişen öğeler olduğu da bir gerçektir. Bin yılda bu varlığın ancak aşağı yukarı 0’unun değiştiği, p’nin ise farklı şekillerde olsa bile yaşamını sürdürdüğü birçok dilci tarafından ileri sürülmektedir.
Temel sözvarlığı sorunu günümüz dilbiliminde özel bir yer ve önem kazanmıştır. Anadili ve yabancı dil öğretiminde, öğretilecek dilin en çok geçen, en gerekli sözcüklerinin saptanması, bu öğretimden alınacak sonucun başarılı olup olmamasında rol oynamakta, öğrenen kişiye en gerekli sözcüklerin belirlenmesi konusunda, özellikle sıklık sayımlarına dayanan çalışmalar yapılmaktadır. Örneğin değişik yaş kümeleri için yapılacak anadili ve yabancı dil öğretiminde, okuma kitapları ve sözlüklerde hangi öğelere öncelikle ve hangi sıraya göre yer verileceği, bu çalışmalarla saptanıyor.
Dildeki herhangi bir sözcüğün temel sözvarlığının bir üyesi olup olmadığı konusunda karar verebilmek için........