Son yazılarda Türkiye’de hem kamunun hem de özel sektörün yeterli ölçüde kredi kullanmadığını ve kullanmadığı içinde teknolojik bir gelişme ve sıçrama yapamadığını vurgulamaya çalıştık.

Kredilerin niteliği, tutarı ve etkisi hakkındaki görüşlerim; kredilerin, sonsuz miktarda ve kayıtsız şartsız şekilde artırılması anlamına gelmiyor.

Bu yazıda aşırı kredi içinde yüzen Çin ekonomisini gözden geçireceğiz.

Türkiye ve Çin kredi hacmi konusunda “zıt kutupları” temsil ediyorlar.

Örnek Çin’in GSYH’sı 20 Trilyon dolar ve (finansal olmayan sektörlere verilen) krediler 50 Trilyon dolar yani GSYH’nın %0’si kadar.

Türkiye’nin GSYH’sı 1,6 trilyon dolar ve krediler 533 milyar dolar yani GSYH'nın 3’ü kadar. İnanılmaz bir farklılık.

Türkiye’de düşük kredi seviyesi iktisadi aktiviteyi azalttığı halde, “likidite ve fonlama” benzeri sorunlar hala sistemik riskler oluşturabilir.

Çin’deki aşırı kredi ortamının oluşturduğu iktisadi aktivite de sistemik risk oluşturur: Temerrüd ve balon oluşturma riski.

Türkiye’yi şimdilik bir kenara bırakalım ve Çin üzerinde yoğunlaşalım.

Soru: Bir yılda ürettiği mal ve hizmetlerin toplam değeri 20 Trilyon dolar olan bir borçlu, 50 Trilyon dolarlık borcunu kaç yılda öder?

Yukarıdaki soru, bir düşünmeye hazırlık bir hatta tuzak bir sorudur; zihinsel tuzak amaçlıdır çünkü krediler, özde, ödenmek için değil döndürülmek için alınır/verilir.

Zihinsel bir deney:

Varsayalım ki Çin Hükümeti şöyle kararlar aldı:

1) Bankaların şirketlere ilave kredi vermesi yasaktır.

2) Gerçek ve tüzel kişiler ile kurumların da, bankalara anapara geri ödemesi yasaktır.

3) Her yıl sonunda kişi ve kurumlar bankalara sadece borçlarının faizini, komisyonunu ve varsa masraflarını ödeyecekler.

4) Kredi faizi, komisyonu ve masrafları toplamının, anaparaya oranı herkes için %5 olacaktır.

5) Bankalar mevduatlara en çok %3 faiz verecek ve genel giderleri de verdikleri kredilerin %2’sini geçmeyecektir.

Soruları biraz daha çoğaltmadan önce burada biraz duralım ve bazı çıkarımlar yapalım:

A) Çin hükümeti aldığı bu kararlarla büyüme hedeflerini sıfıra düşürmüştür.

B) Büyüyemeyen ekonomi yerinde saymaz ve büzülür.

C) Kredilerin dondurulduğu bir ortamda harcamalar yani iktisadi faaliyetler büzülmek mecburiyetindedir.

D) Büzülen iktisadi ortam, istihdamda da olumsuzluklar oluşturur.

Biraz da soru cevap gidelim:

Kişi ve kurumların 50 Trilyon dolar kredi borcu için ödemeleri gereken tutar kaç........

© Karar