Ağlayarak gözlerimizi açtığımız sürprizlerle bu dünya, yer yer aşk, şevk ve heyecanlarla başlayan kişilik binasına yolculuk her nefsin ve iradenin en temel harcı… Her insanı hayata bağlayan beklentiler, hedefler, arzu ve istekler hesapta olmayan engellerle ve badirelerle dolu sürprizler insanı beklemekte… Maddi ve manevi imkansızlıklar, yaşam talihinin tezahür ettiği zaman, zemin ve çağın getirdiği sorunsallar… Cüz-i iradenin üstünde tecelli eden külli iradenin kışında, baharında, yazında ve sonbaharında iyi, güzel, çirkinliklerin içinde hastalıklar ve musibetlerle harmanlanan iradeler…
Kader meselesi ve muammasına bakışta kadere tesir eden o kadar çok faktör var ki çarşıdan elma armut alır gibi değil mesele. Sosyolojik bir bakış açısı ve indirgemelerle okur yazar olan herkesin anlayacağı yumuşaklıkta yaklaşımlarla çok müşkülatlı meseleye ayna tutmaya çalışacağım. Öncelikle şunu bilmeliyiz ki bir külli irade var, birde cüz-i irade var. Bir külli kader var, bir de cüz-i kader var… Külli iradenin sayısız tecellileri içinde göze, akla ve izana yakınlık etmesi açısından dünya ve güneşin hareketlerinden örnekle yola çıkalım. Dünyanın kendi etrafında dönmesiyle gece ve gündüz olurken dünyanın etrafında dönmesiyle mevsimler ve yıllar oluşuyor. Bu iş külli iradenin işi… Hayatını tarımdan kazanan bir çiftçi mevsimine göre tarlasına bakım ve özen göstermesi, bahçe ve tarlasının gübresini, ayrık otları temizlemesini, vb. işlerini zamanında yapması cüz-i iradenin işi… Sebepler dairesinde bütün kuralları harfiyen ve özenle yerine getirmesi cüz-i iradenin gereğinin yapılması ve fiili duanın gerçekleşmesidir. Çiftçi ya Rabbi ben üzerime düşeni yaptım takdir senin demesi ise işin kavli (dil ve gönül, yakarış) duasının tamamlanmasıdır. Allah isterse kıtlıkla imtihan eder, isterse yağmuru çok verir sel olur, isterse güneşi çok verir ürünler verimsizleşir. İsterse yağmuru da güneşi de dengeli verir. Fiili dua ile kavli dua yerini bulmuş olur… Burada yeri gelmişken Rum Suresi 41.ayete bakalım. “İnsanların kendi elleriyle yapıp ettikleri........