Dijital çağın en çığır açıcı yeniliği olan Gemini, Claude, ChatGPT, vb. üretken yapay zekâ modelleri, hayatın her alanına nüfuz ederken, en muhafazakâr ve köklü mesleklerden biri olan avukatlık mesleğinin de kapısını güçlü bir şekilde çalmaktadır. Vatandaşların, cep telefonlarında yüklü AI uygulamalarına "Kiracımı evden nasıl tahliye edebilirim?" veya "Trafik kazası sonrası ne kadar tazminat alırım?" gibi spesifik sorularına saniyeler içinde detaylı yanıtlar üreten bu platformlar, Türkiye'deki aynı zamanda kamu hizmeti olan avukatlık mesleğinin ekonomik alanını, adalete erişim hakkını koruyan temel bir prensiple doğrudan karşı karşıya geliyor: avukatlık tekeli.

Peki, bir yapay zekâ modelinin insanlara sunduğu bu yanıtlar, avukatlık tekelinin ihlali anlamına gelir mi? Bu sorunun yanıtı, kolayca 'evet' veya 'hayır' denilebilecek kadar basit değildir; zira konu teknoloji, mevzuat ve içtihatların kesişiminde yatan önemli bir ayrıma bağlıdır. Bu da hukuki bilgi verme (legal information) ile hukuki mütalaa verme (legal consultancy) arasındaki gri alandır.

1. Yasal Çerçeve: Avukatlık Tekeli (AK m. 35 ve 63)

Avukatlık tekelinin hukuki çerçevesi nettir. Avukatlık Kanunu’nun 35. maddesi, "Kanun işlerinde ve hukukî meselelerde mütalaa vermek, mahkeme... huzurunda hakları dava etmek ve savunmak" gibi işlerin yalnızca baroya yazılı avukatlara ait olduğunu hükme bağlar.

Bu tekel, sadece mesleki bir imtiyaz değil, aynı zamanda ciddi bir kamu düzeni korumasıdır. Kanun’un 63. maddesi, bu yetkileri yetkisiz kullananlara "bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezası" öngörmektedir. Bu yaptırımlar, tekelin asıl amacının avukatların ekonomik çıkarlarından ziyade, adalete erişim arayışındaki vatandaşı korumak olduğunu göstermektedir.

2. Önemli Eşik: "Genel Bilgi" Nerede Biter, "Mütalaa" Nerede Başlar?

Tartışmanın kilit noktası tam olarak burasıdır. Mevcut kanunlar, yapay zekâ gibi bir teknolojiyi öngörmediği için "mütalaa" ve "bilgi" arasında net bir tanım sunmamaktadır. Hukuk uygulamasında bu ayrım aşağıdaki gibidir:

Kategori

Özellikler

Muhtemel Hukuki Durum

Hukuki Bilgi

Genel ve soyut niteliktedir. (Kanun metni aktarma, prosedür tanımlama, "ihtiyati haciz nedir?" sorusunu yanıtlama vb.)

İhlal Değil (Dijital kütüphane işlevi)

Hukuki Mütalaa

Somut, kişiselleştirilmiş ve strateji odaklıdır. (Spesifik durum analizi, eylem planı sunma, belge taslağı düzenleme vb.)

İhlal (Avukatlık Kanunu'na aykırı)

Günümüzün üretken yapay zekâ modelleri, tam olarak bu ikinci kategoride faaliyet gösterme yeteneğine sahiptir. Bir kullanıcının sorununu alıp, mevcut verilerle (kanunlar, içtihatlar) harmanlayarak kişiye özel bir çözüm yolu önermektedir. İstanbul Barosu'nun, avukat olmayanların spesifik KVKK uyum metinleri (aydınlatma metni, sözleşme vb.) düzenlemesini tekel ihlali sayması da........

© Hukuki Haber