Yapı kullanma izni, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 30 ve 31. maddeleri ile Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği’nin 64 ve 65. maddeleri uyarınca, ruhsata ve onaylı projelere uygun biçimde tamamlanan yapının hukuken kullanılabilir hâle geldiğini tescil eden idari işlemdir. Bu izin, idarenin geniş bir takdir yetkisine değil; yalnızca yapının ruhsat, proje ve fen–sağlık kurallarına uygunluğunu denetleme görevine dayanır. Kanun, başvurunun otuz gün içinde sonuçlandırılmasını zorunlu kılmış; bu süre içinde bir karar verilmemesi hâlinde, yapının kullanılmasına izin verilmiş sayılacağını öngörmüştür. Ancak bu zımnî izin, yalnızca ruhsata uygun şekilde tamamlanan yapılar bakımından hüküm doğurur. Aykırılıklar içeren yapılarda otuz günlük sürenin geçmesi, idarenin denetim yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. Bu nedenle yapı kullanma izninin verilmemesi, basit bir idari gecikme değil; mülkiyet hakkının fiilî kullanımını doğrudan etkileyen ve yargı denetimine açık bir idari sınırlamadır.

Bu çalışma, Danıştay içtihatları ışığında; başvurunun usulü ve belgeleri, zımnî izin ile ruhsata uygunluk ilişkisi, ruhsat süresi ve kısmi iskân uygulaması, plan ve ruhsat değişikliklerinin etkisi ve idarenin takdir yetkisinin sınırları çerçevesinde yapı kullanma izninin verilmemesi hâllerinde izlenmesi gereken hukuki yolu açıklığa kavuşturmayı amaçlamaktadır.

Yapı Kullanma İzni Verilmesi İçin Nasıl Başvuru Yapılmalıdır?

Yapı kullanma izni, yapının ruhsata ve onaylı projelere uygun olarak tamamlandığını gösteren ve yapının kullanılabilmesi için alınması gereken belgedir. Bu izin için yapı sahibinin, ilgili idareye yazılı olarak başvuruda bulunması ve başvuruya tapu, mimari proje, statik proje, elektrik ve tesisat projeleri ile diğer zorunlu belgeleri eklemesi gerekir. Belgelerin eksik sunulması hâlinde, idarenin başvuruyu incelemeden reddetmesi hukuka uygundur.

Danıştay kararlarına göre, yapı kullanma izni talebinde bulunurken fenni mesul raporları, enerji kimlik belgesi ve yapıya ilişkin fotoğraflar başvuru dosyasının zorunlu unsurlarıdır. Bu belgelerin sunulmaması, başvurunun şeklen geçersiz hâle gelmesine yol açar. Dolayısıyla idare, belgeleri eksik olan bir başvuruyu reddettiğinde takdir yetkisini kullanmış olmaz; kanunun emredici hükmünü uygular.

“Yapı kullanma izni talebine, mevzuatta öngörülen bilgi ve belgelerin eklenmediği görülmüş olup, bu durumda başvurunun reddine dair işlemde hukuka aykırılık bulunmadığına karar verilmiştir.”
(Danıştay 6. Dairesi, 08.10.2020, E:2016/11303, K:2020/9068)

Yapılan Başvuruya İdarece Cevap Verilmemesi Hâlinde Zımnî Kabul Oluşur mu?

3194 sayılı İmar Kanunu’nun 30. maddesinin ikinci fıkrası, yapı kullanma izni başvurusunun en geç otuz gün içinde sonuçlandırılmasını zorunlu kılar. Aynı fıkrada, bu süre içinde işlem tesis edilmemesi hâlinde yapının kullanılmasına izin verilmiş sayılacağı da düzenlenmiştir. Ancak bu hüküm, tek başına değerlendirildiğinde yanlış sonuçlara yol açabilecek niteliktedir.

Danıştay’a göre, maddenin tamamı birlikte incelendiğinde, zımnî izin uygulamasının amacı; ruhsata ve projeye uygun şekilde tamamlanmış yapılar bakımından idarenin hareketsiz kalması sebebiyle doğabilecek mağduriyetleri önlemektir. Dolayısıyla, zımnî kabul ancak ruhsata aykırılığı bulunmayan yapılar için geçerlidir.

“Yapı kullanma izninin, ruhsat ve eklerine uygun olarak tamamlanan yapılar bakımından idarenin hareketsiz kalması sonucu doğabilecek mağduriyetleri önlemek amacıyla düzenlendiği; ruhsata aykırılık tespiti bulunan yapılarda zımnî kabulden söz edilemeyeceği”
(Danıştay 6. Dairesi, 15.04.2019, E:2014/7635, K:2019/2594)

Yapı Kullanma İzni Neye Göre Verilir?

Yapı kullanma izni, ruhsatlı bir yapının tamamlanmasından sonra, yapının imar planına, ruhsat ve eklerine, fen ve sağlık kurallarına uygun biçimde inşa edildiğini gösteren idari belgedir. Bu nedenle izin, yalnızca fiziksel tamamlanma durumuna değil, aynı zamanda yapının hukuki ve teknik meşruiyetine bağlıdır.

İmar planı, bir bölgedeki yapılaşma biçimini ve arazi kullanım koşullarını belirlediğinden, yapı kullanma izni sürecinde esas alınacak belge imar durum belgesidir. İmar durum belgesine uygun olarak verilen yapı ruhsatı, iznin dayanağını oluşturur. Yapı ruhsatına aykırılık, süresi dolmuş ruhsat veya plan değişiklikleri, yapı kullanma izninin verilmesine engel teşkil eder.

1. Ruhsat Süresi İçinde Tamamlanma Şartı

Danıştay’ın yerleşik içtihatlarına göre, yapı ruhsatının beş yıllık geçerlilik süresi içinde inşaatın tamamlanması ve yapı kullanma izninin alınması zorunludur. Beş yıllık süre dolmadan izin alınmamış yapılar hukuken tamamlanmış sayılmaz ve ruhsat süresinin dolmasıyla ruhsatsız duruma düşer.

Yapı, süresi içinde tamamlanmışsa ve mevzuatta öngörülen koşulları sağlıyorsa, idare yapı kullanma izni düzenlemekle yükümlüdür.

“... Uyuşmazlıkta, 06.08.2004 tarihinde yapı ruhsatı düzenlenen 4708 sayılı Yasa kapsamında bulunan yapının 26.01.2006 tarihinde düzenlenen iş bitirme tutanağına göre beş yıllık ruhsat süresi içerisinde tamamen bittiği ve........

© Hukuki Haber