I-Had Nedir?
A-Genel Olarak
“Had nedir?” sorusu bakımından değerlendirme yapıldığında, öncelikle “Had” kelimesinin anlamının bilinmesi zorunluluk arz etmektedir. Had, Türk Dil Kurumu sözlüğünde şu şekilde belirtilmektedir:
Arapça hadd:
1. (isim) İnsanın yetki ve değeri:
“Sizi küçümsemek haddime değil. Sizi kırdıysam özür dilerim.” – Tunç Kurt
2. (isim, eskimiş) Sınır:
“Demek ki insanlar birbirine ancak muayyen bir hadde kadar yaklaşabiliyorlar ve ondan sonra, daha fazla sokulmak için atılan her adım daha çok uzaklaştırıyor.” – Sabahattin Ali
3. (isim, matematik) Terim.
Atasözleri, deyimler, birleşik fiiller ve kalıp sözler bakımından söz öbeklerine göz atıldığında; “haddi hesabı yok”, “haddine mi (veya haddine mi düşmüş)”, “haddini aşmak”, “(birine) haddini bildirmek”, “haddini bilmek”, “haddini bilmeyene bildirirler”, “haddi olmamak” ibarelerinin ve ifadelerinin sıklıkla kullanıldığı görülmektedir. Yine birleşik kelimeler bakımından, “had safha”, “haddi kifaye”, “haddinden fazla”, “haddi zatında”, “had safha”, “faiz haddi”, “istiap haddi”, “kar haddi”, “yaş haddi” şeklinde kullanımların da olduğu herkesçe bilinmektedir.
Diğer sözlüklerde, had kelimesinin, sınır, uç, derece olarak yer aldığı görülmektedir.
B- Hadd ve İslam Hukuku Bakımından Değerlendirme
İslam Hukuku’nda bazı suçlar için “hadd” kelimesi karşımıza çıkmaktadır. Bu kapsamda hadd cezası, Allah’ın emir ve buyruklarına, Kur’an ve sünnet ile bildirilen ve nas’a karşı işlenen suçların karşılığında verilen cezalar olup; Allah’a karşı işlenen suçlar ve Allah hakkı olarak bilinen suçların karşılığı olan cezalardır. Hadd cezaları; namuslu kadına iftira, zina, yol kesme, hırsızlık, içki içme şeklindedir. Yine “hadd” kelimesinin çoğulu “hudud” olup; sözcük, burada sınır anlamı ile karşımıza çıkmaktadır.
II-Haddi(ni) Bilmek
A- Sözlük Anlamı Bakımından Haddi Bilmek
Sıklıkla karşılaştığımız bir söz öbeği olan “Haddini bilmek” için anlam araştırması yapıldığında; Türk Dil Kurumu sözlüğünde haddi bilmenin, şu şekilde yer aldığı görülmektedir:
Haddi bilmek
1. Kendi değer ve yeteneğinin farkında olmak:
“Kişi haddini bilmeli de kendine yakışacak sevdalara düşmeli.” – Nurullah Ataç
2. Konumuna, durumuna uygun davranmak.
Dikkat edildiğinde, birden fazla anlamı bulunan had kelimesi, genellikle sınırın bilinmesi, sınırın aşılmamasının gerektiği anlamlarında kullanılmaktadır. Haddin aşılması, doğrudan sınırın aşılması anlamına tekabül etmekte olup; haddini bilmemek de, sınırını bilmemek, sınırını tanımamak, konumuna ve durumuna uygun olmayan davranışlar sergilemek anlamlarında kullanılagelmektedir.
B- Ceza Hukuku Bakımından ve Suç Yönünden........© Hukuki Haber